�鶹��ý�����

Mae gwyddonwyr ym Mhrifysgol Bangor yn ymchwilio i effaith llygredd plastig ar Ecosystemau Morol yn ne-ddwyrain Asia. Bydd canfyddiadau'r prosiect *£1.5M hwn yn helpu llywio datblygiad polisi ledled y byd. 

Ystyrir bod gan dde-ddwyrain Asia rai o'r lefelau uchaf o blastig morol yn y byd. Gallwn fwrw amcan bod tua 5 miliwn tunnell o blastig yn mynd i'w dyfroedd bob blwyddyn, a bod cyfran dda ohono’n mynd i’r môr yn y pen draw.

Mae'n rhanbarth hynod fioamrywiol, ac mae’n gartref i oddeutu 34% o riffiau cwrel y byd a 25-33% o’r coedwigoedd mangrof. Dyma hefyd y trydydd rhanbarth daearyddol mwyaf poblog yn Asia, ac mae dros dri chwarter y boblogaeth yn byw mewn cymunedau arfordirol.
Mae’r plastigau’n achosi effeithiau amgylcheddol, cymdeithasol ac economaidd mawr sy’n effeithio'n negyddol yn eu tro ar iechyd, lles a bywoliaethau pobl yng nghymunedau’r arfordir. 

Roedd ymchwil Prifysgol Bangor yn canolbwyntio ar sicrhau dealltwriaeth well o broblem llygredd plastig, er mwyn rhoi mesurau lliniaru ar waith i fynd i'r afael â'r broblem.

Eglura arweinydd y project, yr Athro Simon Neill o Brifysgol Bangor: 

“Mae grant NERC de-ddwyrain Asia a arweinir gan Brifysgol Bangor yn cyfuno modelau a dulliau maes i gyfrifo llwybrau cludo llygredd plastig yn Ynysoedd y Philipinau, gan gynnwys sut mae’r mecanweithiau gwasgaru’n newid wrth i’r plastigau ddirywio ar y daith o’r ffynhonnell hyd at suddo.”

Yn erthygl yr adolygiad, aeth ymchwilwyr i’r afael â nifer o gwestiynau gan gynnwys taith a thynged llygredd plastig morol, ei ddirywiad, a’r effaith a’r risgiau posib i’r cymunedau sy’n dibynnu ar y môr am eu hincwm. 

Dywedodd Nia Jones, Myfyriwr Ôl-radd o Brifysgol Bangor yn yr Ysgol Gwyddorau Eigion, a chyd-awdur y papur: 

“Mae fy ymchwil PhD yn canolbwyntio ar fodelau cludo microblastigau o'r ffynhonnell hyd at y suddo. Roedd yn gyfle gwych i fod yn rhan o dîm rhyngwladol a thrawsddisgyblaethol fel hwn a'r nod o roi sylw i faterion ehangach sy’n ymwneud â llygredd plastig yn ne-ddwyrain Asia. 

“Mae symudiad a thynged llygredd plastig yn y rhanbarth yn fater cymhleth, y mae cerrynt y cefnfor a’r rhyngweithio ag amgylcheddau’r arfordir a gwely’r môr yn effeithio arno. Mae astudiaethau'n dechrau nodi parthau o gronni mawr a ffynonellau llygredd ac felly mae'n bwysig tynnu sylw at y bylchau gwybodaeth ynghylch sut mae'n mynd o'r ffynhonnell hyd at suddo, a'r effeithiau posib ar hyd y ffordd. 

“Roeddem yn anelu at wneud hynny yn yr adolygiad, a thynnu sylw at y materion amlddisgyblaethol sy’n gysylltiedig â llygredd plastig yn rhanbarth de-ddwyrain Asia a nodi’r meysydd o bryder ar gyfer ymchwil y dyfodol.”

Amlygodd canfyddiadau'r ymchwil feysydd pwysig sydd angen ymchwil pellach ac yn y pen draw bydd yn helpu llywio datblygiad polisi at y dyfodol. O ystyried bod de-ddwyrain Asia yn cyfrannu bron i draean (30%) y llygredd plastig morol i gefnforoedd y byd, mae'r gwledydd hyn yn rhoi cyfle i brofi newidiadau arloesol lle mae rheoli plastig morol yn y cwestiwn a chynnig modelau ymarferol i weddill y byd. 

Ariennir y project ar y cyd gan NERC a'r Sefydliad Ymchwil Cenedlaethol (NRF) yn Singapore. Mae’n un o bedwar project sy’n ymwneud â phlastigau yn ne-ddwyrain Asia a ariennir o dan alwad £6M ar y cyd gan NERC/NRF “Deall effaith llygredd plastig ar ecosystemau morol yn ne-ddwyrain Asia”. Cyfrannodd y pedwar project at yr erthygl adolygu.