Mesur llwyddiant adferiad gweundir
Mike Peacock yn hel data yn y maesMae Prifysgol Bangor yn cydweithio 芒鈥檙 Ymddiriedolaeth Genedlaethol mewn project uchelgeisiol i adfer yr ail fawnog i鈥檙 mwyaf yng Nghymru sydd hefyd yn ardal cadwraeth arbennig a ddynodwyd gan Ewrop.
Dros amser, byddir yn llenwi rhwydwaith o 400 milltir o ffosydd ar y Migneint, rhwng Ffestiniog a Llanrwst, er mwyn er mwyn adfer y gweundir i鈥檞 gyflwr naturiol. Torrwyd y ffosydd dros y canrifoedd, er mwyn gwella draenio a chael rhagor o dir amaethyddol, ac er mwyn saethu grugieir. Mae鈥檔 bosib eu bod bellach yn cyfrannu at y carbon a ollyngir i鈥檙 awyr.
Y nod yw lleihau鈥檙 carbon sy鈥檔 cael ei ryddhau o鈥檙 mawn wrth iddo sychu. A mesuriadau eisoes wedi鈥檜 cymryd cyn i鈥檙 gwaith gychwyn, bydd y gwaith mesur yn parhau am bedair blynedd, er mwyn asesu effeithiolrwydd y gwaith adferol.
Myfyriwr ymchwil PhD ym Mhrifysgol Bangor, Michael Peacock, sy鈥檔 gwneud y gwaith, gan gydweithredu 芒鈥檙 Ymddiriedolaeth Genedlaethol drwy Ysgoloriaeth Sgiliau ar gyfer yr Economi Wybodaeth (KESS 鈥� am ragor o fanylion ewch i http://www.bangor.ac.uk/kess/index.php.cy). Ar ben hynny hefyd, mae鈥檙 Ganolfan Ecoleg a Hydroleg (CEH) a Chyngor Cefn Gwlad Cymru hwythau鈥檔 gyfranogol.
Mae mawnogydd yn dal swm enfawr o garbon deuocsid, wedi鈥檌 gloi yn y priddoedd dyfrlawn. Amcangyfrifir bod cyfwerth 芒 35 o flynyddoedd o allyriadau carbon deuocsid wedi鈥檌 gloi ym mhridd mawnog ein gweundiroedd. Ond mae鈥檙 carbon deuocsid yn cael ei ollwng 鈥� ac amheuir mai鈥檙 sychder a鈥檙 cynnydd mewn tymheredd yn sychu鈥檙 ucheldiroedd sydd ar fai.
Meddai Trystan Edwards, ar ran yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol, sy鈥檔 berchen y tir:
鈥淢ae鈥檙 Ymddiriedolaeth Genedlaethol wedi bod yn chwilio am ffordd i brofi bod modd cadw鈥檙 carbon o fewn y mawn, ac rydym wrth ein boddau i gydweithio 芒 Phrifysgol Bangor drwy broject ymchwil Michael. Mae鈥檙 cyfnod presennol o gau鈥檙 ffosydd yn cael ei ariannu鈥檔 rhannol gan project LIFE Ewropeaidd, sy鈥檔 cael ei weinyddu gan y Gymdeithas Frenhinol er Gwarchod Adar.鈥�
Mae鈥檙 Migneint yn cynnwys bron i 200km虏, a鈥檙 Ymddiriedolaeth yn berchen ar oddeutu 8,000 acer. Bydd yr ymchwil yn caniat谩u mesuriadau er mwyn canfod faint o garbon sy鈥檔 cael ei golli oherwydd y ffosydd. Ar ben hynny, mae鈥檔 bosib y byddai鈥檔 ddichonol i gredydau carbon cael eu cynhyrchu i鈥檙 Ymddiriedolaeth oherwydd y gwaith llenwi鈥檙 ffosydd. Gall y rhain gael eu defnyddio i ail-fuddsoddi mewn gwaith adferol ar y gweundir anferth.
Cau ffosydd yw鈥檙 modd poblogaidd o adfer tiroedd mawnog i鈥檞 cyflwr gwreiddiol, ond mae ansicrwydd yn parhau yngl欧n 芒鈥檙 effaith a g芒i hyn ar y cylch carbon drwyddo draw. Wrth gofnodi a dadansoddi canlyniadau鈥檙 mesuriadau o garbon deuocsid sy鈥檔 cael ei ryddhau o鈥檙 pridd a鈥檌 gario yn y d诺r, yn ogystal 芒鈥檙 lefelau d诺r, rhediad d诺r a lefelau glaw dros sawl blwyddyn, gall y project asesu a yw cau ffosydd yn achosi i diroedd mawnog gadw mwy o garbon deuocsid, ynteu鈥檔 gyfrifol am ei ryddhau ac am ryddhau methan i鈥檙 awyr.
Meddai Michael Peacock, 鈥淢ae chwe mis o ddata dechreuol gennym erbyn hyn. Fel y mae鈥檙 gwaith i gau鈥檙 ffosydd yn cychwyn, byddwn ninnau鈥檔 cychwyn ar o broses fwy hirdymor o fonitro i weld faint o garbon, os o gwbl, sy鈥檔 cael ei ryddhau i鈥檙 awyr.鈥�
Meddai鈥檙 Athro Chris Freeman o鈥檙 Ysgol Gwyddorau Biolegol, 鈥淒isgwylir y bydd canlyniadau Michael yn rhoi gwybodaeth hanfodol i ni, a fydd yn dangos a yw cau鈥檙 ffosydd yn dechneg adferol sy鈥檔 rhoi ystyriaeth i鈥檙 amgylchedd. Bydd yr ymchwil yn edrych ar wahanol ffyrdd o gau鈥檙 ffosydd i ganfod pa un sydd orau ar gyfer cadw鈥檙 carbon. Gall y wybodaeth hon gael ei defnyddio yng nghyswllt projectau cyffelyb ar draws y DU.鈥�
Un project yw hwn ymhlith sawl project PhD KESS ym Mhrifysgol Bangor sy鈥檔 edrych ar effeithiau carbon ar yr amgylchedd.
鈥淒ewisais wneud fy Noethuriaeth ym Mangor gan fod gan y Brifysgol enw da am fiocemeg ddaearyddol tir mawnaidd, ac roeddwn yn gwybod y byddwn yn derbyn y gefnogaeth yr oedd ei hangen arnaf gan fy arolygwr ar gyfer y PhD, Yr Athro Chris Freeman,鈥� esboniodd. Roedd hefyd yn sylweddoli ei bod yn hawdd cyrraedd sawl lleoliad gwaith maes perthnasol nid nepell o鈥檙 Brifysgol.
Mae Michael yn 25 a daw o St Helen鈥檚, Glannau Mersi. Bu鈥檔 fyfyriwr yng Ngholeg Carmel, St Helen鈥檚 cyn graddio mewn S诺oleg a mynd ymlaen i ennill MSc mewn Ecoleg o Brifysgol Bangor.
Dyddiad cyhoeddi: 7 Chwefror 2011