Llwyddo wrth olchi: Sut mae鈥檙 Ymddiriedolaeth Genedlaethol yn bwriadu atal ynni rhag mynd i lawr y draen.

Dros y 18 mis diwethaf mae鈥檙 Ymddiriedolaeth Genedlaethol wedi gwario hanner miliwn o bunnoedd yng Nghastell Penrhyn ar brosiectau i greu ynni a d诺r poeth cynaliadwy 鈥� ond mae llawer o鈥檙 ynni hwn yn cael ei wastraffu 鈥� yn syml drwy gael ei olchi i lawr y draen.

I atal hyn mae鈥檙 t卯m yng Nghastell Penrhyn, mewn cydweithrediad 芒 Phrifysgol Bangor a Choleg Trinity Dulyn, yn dechrau ar brosiect adfer gwres newydd, cyffrous i wneud defnydd o鈥檙 d诺r poeth sydd fel arfer yn cael ei wastraffu.

Bydd y prosiect yn defnyddio technoleg adfer gwres i echdynnu gwres o鈥檙 d诺r gwastraff sy鈥檔 llifo allan o geginau anferthol yr eiddo ar dymheredd rhwng 40 a 50 掳C. Bydd y gwres a echdynnir o鈥檙 hylif yn cael ei ddefnyddio i gynhesu鈥檙 d诺r oer sy鈥檔 dod i mewn i鈥檙 gegin.

Os yw鈥檙 dull hwn o ddefnyddio technoleg i adfer gwres yn llwyddo yng Nghastell Penrhyn, bydd yn cael ei gyflwyno yn ystadau eraill yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol ledled y DU, gan gefnogi hefyd twf y sector adfer ynni. Gall hyn arbed miliynau o bunnoedd mewn ynni a chostau i鈥檙 sefydliad dros y blynyddoedd nesaf.

Fel yr eglura Keith Jones, Uwch Ymgynghorydd Amgylcheddol yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol:

鈥淢ae effeithlonrwydd ynni yn cwmpasu llawer mwy na lleihau defnydd. Mae hefyd yn ymwneud ag ailddefnyddio gwastraff, neu鈥檙 hyn rydym yn ei ystyried ar hyn o bryd fel gwastraff.

Mae鈥檙 Ymddiriedolaeth Genedlaethol a minnau yn tybio bod defnyddwyr ynni eraill, o dai preifat i ysbytai yn gwario llawer o arian ar gynhesu d诺r a hynny am nifer o resymau, i gael cawod boeth neu olchi llestri.

Ond beth rydym yna yn ei wneud gyda鈥檙 adnodd cynnes hwn? Rydym yn ei olchi i lawr y draen a gwneud yr un broses droeon, cynhesu d诺r oer iawn i dd诺r cynnes. Mae hyn yn wastraffus iawn yn nhermau ynni a nod y prosiect hwn yng Nghastell Penrhyn yw atal y cylch hwn o wastraffu ynni.鈥�

Mae鈥檙 system a fydd yn cael ei gosod yng yn deillio o gysylltiad yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol 芒 phrosiect , cydweithrediad rhwng Prifysgol Bangor a Choleg Trinity Dulyn.

Bydd y d诺r a gyflenwir i鈥檙 gegin yn cael ei gynhesu yn rhannol drwy adfer y gwres o鈥檙 d诺r gwastraff. Mae鈥檙 dechneg yn golygu defnyddio d诺r poeth y draeniau, sydd ar ei boethaf yn 50掳C, i ragboethi鈥檙 d诺r prif lif cyn iddo fynd i mewn i system gynhesu (biomas) bresennol y castell. Diolch i鈥檙 broses ragboethi, ni fydd angen cymaint o ynni i gynhesu鈥檙 d诺r poeth, gan arbed ynni, arian a lleihau allyriadau nwyon t欧 gwydr.

鈥淩ydym (Prifysgol Bangor) wedi bod yn gweithio鈥檔 agos 芒鈥檙 Ymddiriedolaeth Genedlaethol ar sawl prosiect yn y blynyddoedd diweddar, ac mae eu parodrwydd i gydweithio 芒 ni ar brosiect fel hwn yn dyst i hynny. Gobeithio y bydd ein defnydd o dechnoleg adfer ynni yn cefnogi eu nod fel sefydliad gwyrdd a charbon isel,鈥� meddai Dr Prysor Williams, arweinydd prosiect D诺r Uisce yn Ysgol Amgylchedd, Adnoddau Naturiol a Daearyddiaeth y Brifysgol.

Aeth Dr Williams yn ei flaen i ddweud 鈥淕allai hyn arwain at leihad mawr yn yr ynni a ddefnyddir yng Nghastell Penrhyn, ac o ganlyniad lleihau costau ac 么l-troed carbon yr atyniad twristiaeth hynod brysur hwn.鈥�

Mae ymgyrch i fesur llif y d诺r ar y safle eisoes yn mynd rhagddi, diolch i gefnogaeth sawl cwmni d诺r a monitro gwastraff d诺r y DU, gan gynnwys yr arbenigwyr Detectronic sydd wedi cefnogi鈥檙 ymdrechion i fesur llif y d诺r a wastraffir yn y Castell.

Dywedodd Phill Tuxford o Detectronic, 鈥淢ae鈥檔 fraint cael bod yn rhan o brosiect mor arbennig sydd 芒鈥檙 potensial i ddylanwadu ar gwmn茂au d诺r ym mhob man. Mae gweld ein hoffer yn cael ei ddefnyddio i gasglu data mewn ffordd wahanol ac at ddibenion gwahanol y tu allan i鈥檔 cylch gwaith arferol, lle canolbwyntir ar lygredd a llifogydd yn ddiddorol iawn.鈥�

Mae鈥檙 system adfer gwres d诺r gwastraff yn cael ei gweithredu yn eiddo鈥檙 Ymddiriedolaeth Genedlaethol drwy ei gysylltiad 芒鈥檙 prosiect D诺r Uisce, cydweithrediad rhwng Prifysgol Bangor a Choleg Trinity Dulyn yn Iwerddon. Mae鈥檔 rhan o Raglen Cydweithredu Iwerddon Cymru 2014-2020 a gefnogir gan Gronfa Datblygu Rhanbarthol Ewrop.

Dyddiad cyhoeddi: 17 Ebrill 2018