Mae seicolegwyr wedi dadlennu sut y gall emosiwn atal prosesau ymenyddol lefel-uchel yn ddiarwybod inni
Mae yn credu eu bod wedi canfod, am y tro cyntaf, broses sy鈥檔 digwydd yn ddwfn o fewn ein hymennydd anymwybodol, lle mae adweithiau cysefin yn rhyngweithio 芒 phrosesau meddyliol uwch. Gan ysgrifennu yn y maent yn nodi adwaith i fewnbynnau ieithyddol negyddol sy鈥檔 diffodd prosesu anymwybodol.
Ers chwarter canrif, mae seicolegwyr yn ymwybodol o鈥檙 ffaith y gall ein hymennydd brosesu gwybodaeth lefel uchel, megis ystyr, y tu allan i ymwybyddiaeth, ac wedi ymddiddori yn hynny. Yr hyn y mae鈥檙 seicolegwyr ym Mhrifysgol Bangor wedi鈥檌 ddarganfod yw鈥檙 gwrthwyneb 鈥� y gall ein hymennydd 鈥榖enderfynu鈥�, yn anymwybodol, gelu gwybodaeth, a hynny trwy atal mynediad at rai ffurfiau ar wybodaeth.
Mae鈥檙 seicolegwyr yn dod i鈥檙 casgliad hwn o鈥檜 canfyddiadau diweddaraf wrth weithio gyda phobl ddwyieithog. Gan adeiladu ar eu canfyddiad blaenorol fod pobl ddwyieithog yn cyrchu, yn anymwybodol, eu hiaith gyntaf pan fyddant yn darllen yn eu hail iaith, mae鈥檙 Seicolegwyr yn yr Ysgol Seicoleg a鈥檙 Ganolfan Ymchwil i Ddwyieithrwydd bellach wedi darganfod, yn syfrdanol, fod ein hymennydd yn cau鈥檙 union fynedfa at yr iaith frodorol pan fo鈥檔 wynebu gair negyddol, megis rhyfel, anghysur, anhwylustod, ac anffodus.
Credant fod hyn yn rhoi鈥檙 olwg gyntaf sicr ar broses nad oedd wedi鈥檌 phrofi tan hynny, lle mae ein meddwl anymwybodol yn cau gwybodaeth o鈥檔 hymwybod neu o鈥檔 prosesau meddyliol uwch.
Mae鈥檙 canfyddiad hwn yn torri tir newydd yn ein dealltwriaeth o鈥檙 rhyngweithiad a geir rhwng emosiwn a鈥檙 meddwl yn yr ymennydd. Mae gwaith blaenorol ar deimlad a gwybyddiaeth eisoes wedi dangos bod emosiwn yn effeithio ar weithrediad sylfaenol yr ymennydd, megis sylw, cof, golwg a rheolaeth ar symudiad, ond byth ar lefel brosesu mor uchel ag iaith a dealltwriaeth.
Yn hyn o beth, mae鈥檙 ddealltwriaeth fod pobl yn adweithio鈥檔 fwy i eiriau ac ymadroddion emosiynol yn eu hiaith gyntaf yn allweddol; dyma鈥檙 rheswm fod pobl yn siarad 芒鈥檜 babanod a鈥檜 plant yn eu hiaith gyntaf, er eu bod yn byw mewn gwlad sy鈥檔 siarad iaith arall, ac er gwaetha鈥檙 ffaith eu bod yn rhugl yn yr ail iaith. Cydnabyddir ers peth amser fod dicter, rhegi neu drafod teimladau鈥檙 galon 芒 mwy o rym yn iaith frodorol y siaradwr. Mewn geiriau eraill, nid yw gwybodaeth emosiynol mor rymus mewn ail iaith ag mewn iaith frodorol.
Meddai Dr Yan Jing Wu o Ysgol Seicoleg y Brifysgol, 鈥淏uom yn dyfeisio鈥檙 arbrawf hwn er mwyn datod y rhyngweithiadau anymwybodol rhwng prosesu cynnwys emosiynol a chyrchu system yr iaith frodorol. Rydym yn credu ein bod, am y tro cyntaf, wedi canfod y mecanwaith sy鈥檔 gyfrifol am y modd y mae emosiwn yn rheoli ar brosesau meddwl sylfaenol y tu allan i ymwybyddiaeth.
鈥淓fallai fod hon yn broses sy鈥檔 debyg i鈥檙 mecanwaith o atal meddyliol y mae pobl wedi damcaniaethu yn ei gylch, ond heb erioed gael hyd iddo o鈥檙 blaen.鈥�
Felly, pam y byddai鈥檙 ymennydd y atal mynediad at yr iaith frodorol ar lefel anymwybodol?
Mae鈥檙 Athro Guillaume Thierry yn egluro, 鈥淩ydym ni鈥檔 credu mai mecanwaith amddiffynnol yw hwn. Rydym yn gwybod bod pobl mewn trawma, er enghraifft, yn ymddwyn yn wahanol iawn. Mae system emosiynol ddyfnach yn yr ymennydd yn addasu prosesau ymwybodol yr wyneb. Efallai fod y mecanwaith ymenyddol hwn yn lleihau, ar yr un pryd, yr effeithiau negyddol a gaiff cynnwys emosiynol annymunol ar ein meddyliadau, er mwyn atal pryder neu anesmwythder meddyliol.鈥�
Mae鈥檔 parhau, 鈥淐awsom ein syfrdanu gan ein darganfyddiad. Roeddem yn disgwyl canfod trosiad rhwng y geiriau gwahanol 鈥� ac efallai adwaith cryfach i鈥檙 gair emosiynol 鈥� ond y gwrthwyneb llwyr a gawsom i鈥檙 hyn yr oeddem wedi鈥檌 ddisgwyl 鈥� bod yr ymateb i鈥檙 gair negyddol wedi鈥檌 ddileu.鈥�
Gwnaeth y seicolegwyr y darganfyddiad hwn wrth ofyn i bobl Tsieineaidd a oedd yn siarad Saesneg a oedd parau o eiriau yn gysylltiedig o ran eu hystyr. Roedd rhai o鈥檙 parau o eiriau yn gysylltiedig yn ei cyfieithiadau i鈥檙 Tsiein毛eg. Er nad oeddent yn cydnabod cysylltiad yn ymwybodol, dadlennodd mesuriadau o weithgaredd trydanol yn yr ymennydd fod y cyfranogwyr dwyieithog, yn anymwybodol, yn cyfieithu鈥檙 geiriau. Fodd bynnag, yn ddigon rhyfedd, nid arsylwyd y gweithgaredd hwn pan oedd gan y geiriau Saesneg ystyr negyddol.
Dyddiad cyhoeddi: 9 Mai 2012