Cymru鈥檔 mabwysiadu rhaglen o鈥檙 Ffindir i guro bwlio
Mae Prifysgol Bangor yn cyflwyno rhaglen gwrth-fwlio mewn ysgolion i鈥檞 helpu i ymdrin ag achosion o fwlio ac i leihau nifer yr achosion. Prifysgol Bangor yw鈥檙 unig ganolfan yn y Deyrnas Unedig sydd 芒 thrwydded i wneud hyn.
Cafodd y rhaglen wrth-fwlio, KiVa, ei datblygu a鈥檌 gwerthuso yn y Ffindir a chafodd gefnogaeth ariannol helaeth gan y llywodraeth yno. Profwyd bod y rhaglen yn lleihau nifer yr achosion o fwlio mewn ysgolion yno - ac mae鈥檙 arwyddion cynnar yn awgrymu ei bod yr un mor effeithiol mewn ysgolion yng Nghymru hefyd.
Yn 么l y gyfraith mae鈥檔 ofynnol bod gan ysgolion bolisi ar ymdrin 芒 bwlio, ond mater i鈥檙 ysgol yw penderfynu sut mae gwneud hynny. Mae cynnwys ac ansawdd polis茂au a gweithdrefnau gwrth-fwlio yn amrywio o ysgol i ysgol ac mae ystod eang o raglenni ar gyfer lleihau bwlio ar waith mewn ysgolion ar draws y Deyrnas Unedig, ond ychydig iawn o dystiolaeth sydd am eu heffeithiolrwydd.
Mae鈥檙 Athro Judy Hutchings, o yn Ysgol Seicoleg y Brifysgol eisoes wedi bod yn llwyddiannus wrth gyflwyno rhaglenni鈥檔 ymwneud ag ymddygiad plant ac mae鈥檙 rhaglenni hynny wedi cael eu mabwysiadu鈥檔 helaeth gan ysgolion a meithrinfeydd yng Nghymru. Nawr, mae鈥檙 seicolegydd plant wedi troi ei sylw at broblem bwlio. Mae cynllun peilot o KiVa yng Nghymru wedi dangos canlyniadau cynnar rhagorol. Mae鈥檙 Athro Hutchings bellach yn arwain menter hyfforddi ar gyfer ysgolion ledled y Deyrnas Unedig.
Hyd yma mae 70 o ysgolion yng ngogledd a de Cymru, a thros y ffin yn Lloegr, wedi mabwysiadu鈥檙 rhaglen ac maent wrthi鈥檔 mesur ei heffeithiolrwydd. Mae鈥檙 Ganolfan bellach wedi ei thrwyddedu i hyfforddi hyfforddwyr i gyflwyno鈥檙 rhaglen mewn rhagor o ysgolion ar draws y Deyrnas Unedig.
Fel yr esbonia鈥檙 Athro Judy Hutchings:
鈥淩oedd y sefyllfa yn y Ffindir yn debyg i鈥檙 sefyllfa yma, lle mae鈥檙 cyfrifoldeb ar ysgolion unigol i gynllunio eu cynlluniau gweithredu eu hunain i ymdrin 芒 bwlio. Fodd bynnag, dangosodd eu hymchwil, dros gyfnod o ddeng mlynedd, nad oedd y dull gweithredu hwnnw wedi llwyddo i newid lefelau鈥檙 bwlio a g芒i eu hadrodd gan blant.鈥�
鈥淐lywais am raglenni gwrth-fwlio KiVa ar gyfer plant rhwng saith a phymtheg oed. Cafodd y rhain eu datblygu gan yr Athro Salmivalli a鈥檌 chydweithwyr ym Mhrifysgol Turku a aeth ati i brofi pa mor effeithiol oedd y rhaglenni. Roeddwn yn ymwybodol bod bwlio yn achos pryder cynyddol mewn ysgolion yng Nghymru a phenderfynais ymchwilio i鈥檙 posibilrwydd o gyflwyno KiVa yng Nghymru.
Mae鈥檙 rhaglen yn seiliedig ar ymchwil sydd yn dangos sut y gall pobl sydd wrth law neu blant eraill, yn yr ystafell ddosbarth neu ar fuarth yr ysgol, gael effaith ar ymddygiad bwlio. Trwy gyfrwng hyfforddiant, adnoddau, gwersi dosbarth, gweithgareddau ar-lein a chefnogaeth a chyngor i rieni, mae鈥檙 rhaglen yn herio beth sy鈥檔 ymddygiad derbyniol yn ogystal 芒 datblygu sgiliau, ymddygiad ac agweddau.鈥�
Mae grant gan Gronfa Arloesi鈥檙 Loteri Fawr wedi galluogi鈥檙 t卯m ym Mhrifysgol Bangor ynghyd ag Uned Ymchwil Cymdeithasol Dartington i gynnal treial mwy trylwyr yng Nghymru. Maent eisoes wedi cael adborth cadarnhaol ar lafar. Bydd Pennaeth a disgyblion Ysgol Penmorfa yn rhannu sut y maent yn gweithredu鈥檙 rhaglen ynghyd 芒鈥檙 canlyniadau cychwynnol mewn cynhadledd ym Mangor ar 2 Chwefror.
Meddai Dave Edwards, Pennaeth Ysgol Penmorfa, Prestatyn:
鈥淩ydyn ni鈥檔 weithredol wrth reoli bwlio yn yr ysgol. Ar 么l dwy flynedd, mae rhaglen KiVa wedi cael effaith positif ar fwlio yn yr ysgol. Mae gennym bellach weithdrefnau clir i sefydlu beth sy鈥檔 cyfrif fel ymddygiad bwlio a beth sydd ddim ac mae gennym ddull gweithredu cyson i adrodd am ddigwyddiadau a鈥檜 cofnodi. Mae gan ein disgyblion well dealltwriaeth o fwlio ac maent yn medru ymateb yn well. Maent yn dysgu sgiliau鈥檔 ymwneud ag empathi, datrys gwrthdaro a chyfrifoldeb cymdeithasol.鈥�
Meddai Huw Edward Jones, Dirprwy Bennaeth Ysgol Llanllechid:
鈥淩ydym wedi sylwi fod ein disgyblion yn ymateb yn dda i鈥檙 gwersi ar fod yn aelod o d卯m, parchu eraill, dysgu am emosiynau, dysgu sut mae gr诺p yn rhyngweithio a dysgu am y pwysau sydd ar rywun wrth fod yn rhan o gr诺p. Fel rhan o鈥檙 rhaglen gyfan, mae鈥檙 gwersi wedi rhoi dull gweithredu cadarnhaol i ni ymdrin 芒 bwlio y gall yr ysgol gyfan ei groesawu.鈥�
Dyddiad cyhoeddi: 2 Chwefror 2016