Adroddiad pwysig yn canfod bylchau a gwendidau sylweddol mewn gwybodaeth iechyd i blant

Nid yw pob plentyn a pherson ifanc sydd 芒 chyflwr iechyd cronig, neu sydd ag angen llawdriniaeth, yn cael mynediad at wybodaeth o safon uchel sy鈥檔 addas i blant i鈥檞 helpu i ddeall beth sy鈥檔 digwydd iddo/iddi. Dyna ganfyddiad allweddol astudiaeth tair blynedd a ariannwyd gan raglen Cyflenwi a Threfnu Gwasanaethau鈥檙 Sefydliad Cenedlaethol dros Ymchwil Iechyd ac a arweiniwyd gan Brifysgolion Bangor a Chaerdydd.

Mae鈥檙 adroddiad Pwysigrwydd Gwybodaeth Iechyd i Blant, a gyhoeddwyd ar y cyd 芒鈥檙 Sefydliad Cenedlaethol dros Ymchwil Iechyd, yn tynnu sylw at y ffaith bod angen darparu gwybodaeth i blant sy鈥檔 ddiddorol, yn hygyrch, yn gywir ac yn briodol i鈥檞 hoedran.  

Mae Fiona Smith, Ymgynghorydd Plant a Phobl Ifanc Coleg Brenhinol y Nyrsys, wedi croesawu鈥檙 adroddiad. 鈥淢ae gan nyrsys r么l allweddol o ran cyfleu gwybodaeth gymhleth i blant a phobl ifanc,鈥� dywedodd. 鈥淩haid i ni werthfawrogi pa mor bwysig yw鈥檙 astudiaeth hon, oherwydd mae gwella mynediad at adnoddau gwybodaeth priodol a dealltwriaeth pobl ifanc yn debygol o arwain at well canlyniadau iechyd.鈥�

Mae awduron yr adroddiad yn nodi, er bod rhai cryfderau i鈥檙 wybodaeth iechyd a ddarperir i blant a鈥檜 teuluoedd, bod gwendidau a bylchau sylweddol yn bodoli hefyd. Maent yn credu bod eu hymchwil yn nodi angen clir i roi sylw i sut y caiff gwybodaeth iechyd i blant ei datblygu a鈥檌 chyflenwi.

鈥淩oedd ein hymchwil yn cynnwys astudiaeth fanwl o鈥檙 deunydd sydd ar gael ar hyn o bryd ac arsylwadau a chyfweliadau 芒 dros 150 o gyfranogwyr, gan gynnwys plant o chwech i 18 oed, rhieni a gweithwyr iechyd proffesiynol,鈥� meddai cyd arweinydd yr astudiaeth, yr Athro Jane Noyes, o鈥檙 Ganolfan Ymchwil Gysylltiedig ag Iechyd ym Mhrifysgol Bangor. 鈥淢ae wedi rhoi dealltwriaeth gliriach i ni o beth sydd angen ei wneud er mwyn i鈥檙 plentyn cywir gael yr wybodaeth gywir ar yr adeg gywir.鈥�

Daeth yr astudiaeth 芒 th卯m unigryw at ei gilydd a oedd yn cynnwys arbenigwyr o fyd y cyfryngau a newyddiaduraeth, darlunydd plant, ymchwilwyr gwasanaethau iechyd, ymchwilwyr plant, anthropolegwyr, meddygon, nyrsys a seicolegwyr. Roedd gan y t卯m ddiddordeb arbennig mewn gwybodaeth iechyd a oedd yn canolbwyntio ar blant sy鈥檔 hunanofalu ac yn rheoli eu meddyginiaeth ac roedd arnynt eisiau gwybod y ffordd orau o gynllunio a chyflenwi gwybodaeth iechyd mewn partneriaeth 芒 phlant a鈥檜 teuluoedd. 

鈥淩oedd arbenigedd eang y t卯m yn ein galluogi i archwilio safbwyntiau arloesol ac ystyried gwelliannau i fater cymhleth cynhyrchu, cyflenwi a defnyddio gwybodaeth iechyd i blant yn y Gwasanaeth Iechyd Gwladol,鈥� meddai cyd arweinydd yr astudiaeth, yr Athro Emerita Anne Williams o鈥檙 Ysgol Astudiaethau Nyrsio a Bydwreigiaeth ym Mhrifysgol Caerdydd. 鈥淐redwn fod ein canlyniadau鈥檔 gwneud cyfraniad newydd a phwysig at y ddealltwriaeth bresennol o 鈥榞yflwr celfyddyd a gwyddoniaeth鈥� gwybodaeth iechyd i blant.鈥�  

Roedd canfyddiadau allweddol yr ymchwil yn cynnwys: 

  • Er gwaethaf y nifer cynyddol o adnoddau gwybodaeth iechyd i blant, gan gynnwys llyfrau, taflenni, teganau, gemau, disgiau DVD a gwefannau, mae bylchau sylweddol yn bodoli yn y ddarpariaeth.
  • Mae nifer mawr o gynhyrchwyr gwybodaeth 鈥� o blant i gwmn茂au fferyllol 鈥� a llawer o amrywiaeth yn ansawdd a chywirdeb y deunydd sydd ar gael ar hyn o bryd.
  • Ceir enghreifftiau da o wefannau gwybodaeth iechyd i blant y GIG, lle caiff cywirdeb gwybodaeth ei wirio.
  • Mae ar blant eisiau i鈥檞 hadnoddau gwybodaeth iechyd fod yn fwy realistig ac ystyrlon gan gyd-fynd 芒鈥檜 hoed, eu hamgylchiadau 鈥� gan gynnwys teulu, cartref, ysgol neu goleg 鈥� a鈥檜 gwahanol anghenion iechyd.
  • Mae arnynt hefyd eisiau cael gwybodaeth iechyd ar adegau allweddol, megis adeg diagnosis, dechrau ysgol, newid ysgol, tyfu gyda chyflwr, materion yn ymwneud 芒 ffordd o fyw a鈥檙 cyfnod pontio i ofal oedolion.
  • Yn aml, mae plant yn ei chael yn anodd rheoli eu cyflyrau iechyd a鈥檜 meddyginiaeth yn yr ysgol gan nad oes gan athrawon a disgyblion yr wybodaeth sydd ei hangen i ddeall yr afiechyd.
  • Yn aml, bydd gweithwyr gofal iechyd proffesiynol yn cyfleu gwybodaeth ar lafar a gall plant anghofio鈥檙 cyngor y maent wedi鈥檌 gael.
  • Ceir nifer o adnoddau y mae鈥檔 rhaid talu amdanynt, neu nad ydynt ar gael i鈥檙 GIG. Byddai nyrsys a meddygon sydd ag adnoddau o safon uchel ar gael iddynt yn elwa o fwy o gymorth yngl欧n 芒鈥檙 ffordd orau o鈥檜 defnyddio. Mae nyrsys a nyrsys arbenigol yn chwarae r么l arbennig o bwysig mewn gwybodaeth iechyd i blant.
  • Hefyd, mae ar lawer o aelodau teulu eisiau gwybodaeth iechyd o safon uchel am gyflwr a gofal eu plentyn/brawd/chwaer ac mae rhai, ond nid pob un, yn cael gwybodaeth ar ran y plentyn.
  • Mae rhai rhieni鈥檔 hidlo鈥檙 wybodaeth iechyd y maent yn ei chanfod, sy鈥檔 golygu nad yw鈥檙 plant o reidrwydd yn cael yr wybodaeth bwysig sydd ei hangen arnynt er mwyn gofalu amdanynt eu hunain.

Cafodd Harriet, 17, ddiagnosis o ddiabetes ddeg mlynedd yn 么l. 鈥淏yddai wedi bod yn ddefnyddiol cael gwybodaeth y gallwn uniaethu 芒 hi fel plentyn, oherwydd roedd hi鈥檔 anodd i mi ddeall yr wyddoniaeth gymhleth y tu 么l i ddiabetes,鈥� meddai. 鈥淩ydw i鈥檔 meddwl bod y cylchlythyrau鈥檔 wych a dylen nhw gael eu cyhoeddi鈥檔 amlach, ac mae angen rhoi mwy o wybodaeth am faterion fel yfed alcohol i bobl ifanc 芒 diabetes.鈥�

Mae Harriet hefyd yn credu bod ar ysgolion angen mwy o wybodaeth am sut i ddelio 芒 disgyblion 芒 diabetes. 鈥淵n aml, doedd gan fy athrawon ysgol gynradd ddim syniad beth i鈥檞 wneud pan oedd gen i ddiffyg siwgr, ac mi wnaeth un golli fy nghyflenwad argyfwng o glwcos hyd yn oed, heb ddeall pa mor bwysig oedd o. Pan ges i ddiagnosis am y tro cyntaf, roedd rhai o鈥檙 disgyblion yn fy osgoi i hyd yn oed, rhag ofn iddyn nhw ddal y clefyd 鈥榶mledol鈥�. Roedd hyn yn gyffredin, hyd yn oed yn yr ysgol uwchradd.鈥�

Mae Sally yn gadarnhaol iawn am y gefnogaeth a gafodd gan y gweithwyr iechyd proffesiynol a oedd yn gofalu am ei mab, sy鈥檔 dioddef o epilepsi. Ond mae鈥檔 ychwanegu: 鈥淩ydw i鈥檔 pryderu bod llawer o wybodaeth iechyd ar gael yn rhwydd ar y rhyngrwyd, ond nad yw bob amser yn gywir neu鈥檔 cael ei rheoleiddio鈥檔 briodol鈥� Mae plant a phobl ifanc angen cael gwybodaeth y maen nhw鈥檔 ei deall a chael cyfle i ofyn cwestiynau a thrafod beth mae鈥檙 wybodaeth yn ei olygu iddyn nhw.鈥�    

Hefyd, gellir llwytho crynodeb lleyg Saesneg o鈥檙 adroddiad oddi ar y we .

 

Dyddiad cyhoeddi: 5 Rhagfyr 2011