Rhoi dyddiad geni i M么n Man Cymru a phryd y ffurfiwyd y Fenai
Mae ymchwil wedi dangos pryd y daeth Ynys M么n yn ynys barhaol drwy i鈥檙 Fenai gael ei ffurfio.
Fe wnaeth Mike Roberts, myfyriwr h欧n o Amlwch, gynnal ymchwil fel rhan o鈥檌 PhD yn Ysgol Gwyddorau Eigion Prifysgol Bangor, wedi鈥檌 gefnogi gan Ymddiriedolaeth Cemlyn Jones a Chyngor Cefn Gwlad Cymru.
Mike Roberts ger Pwll Ceris efo Ynys Gored Goch yn y cefndirMae ei ymchwil, sydd newydd gael ei chyhoeddi mewn cyfnodolyn academaidd, yn datgelu y bu i鈥檙 Fenai ddod yn nodwedd barhaol rhwng 5,800 a 4,600 o flynyddoedd yn 么l, o gwmpas yr adeg y cymerodd y ffermwyr cyntaf le鈥檙 helwyr-gasglwyr yng ngogledd Cymru.
鈥淭ua 14,000 o flynyddoedd yn 么l, roedd ardal gyfan y Fenai yn dir sych a gallai pobl ac anifeiliaid groesi o鈥檙 naill ochr i鈥檙 llall yn rhwydd,鈥� eglura Mike.
鈥淒ros yr ychydig filoedd o flynyddoedd nesaf, cynhesodd yr hinsawdd a chododd lefelau鈥檙 m么r o ganlyniad i ia鈥檔 toddi. Yn ei dro, Rhoddodd hyn ei si芒p cyfarwydd i arfordir Cymru a llifodd d诺r i mewn i鈥檙 Fenai o鈥檙 naill ben. Yna, un diwrnod rhwng 8,800 a 8,400 o flynyddoedd yn 么l, fe wnaeth llanw uchel y gwanwyn wahanu Ynys M么n oddi wrth y tir mawr am y tro cyntaf.鈥�
鈥淧arhaodd lefelau鈥檙 m么r i godi ac am tua 4,000 o flynyddoedd, dim ond sarn llanw, yng nghyffiniau Ynys Gored Goch ym Mhwll Ceris, a oedd yn cysylltu Ynys M么n gyda鈥檙 tir mawr mewn llanw isel. Yna, rhywbryd rhwng 5,800 a 4,600 o flynyddoedd yn 么l, fe ddaeth yna adeg pan fu i hyd yn oed yr isaf o lanw isel y gwanwyn fethu 芒 datgelu unrhyw dir sych, a ffurfiwyd y culfor fel yr ydym ni鈥檔 ei adnabod heddiw,鈥� meddai.
Mike Roberts yn dangos un o'r samplau sy'n dangos haen o fawn tywyll o dan wely'r m么rMae鈥檙 hanes yma o sut newidiodd lefel y m么r yng ngogledd Cymru hefyd wedi dangos gwybodaeth am faint yr haenau ia hynafol a oedd yn arfer gorchuddio Eryri , pryd a pha mor gyflym y bu iddynt ddiflannu ac wedi rhoi gwybodaeth bwysig am rinweddau鈥檙 ddaear dawdd o dan Brydain.
Dywedodd Yr Athro James Scourse, un o oruchwylwyr Ph.D. Mike, 鈥渕ae astudiaeth Mike nid yn unig yn datgelu hanes daearegol diweddar yr ardal yr ydym yn gweithio ynddi, y mae hefyd yn dangos bod rhan gogledd ddwyreiniol y Fenai yn un o鈥檙 ardaloedd pwysicaf yn Ewrop gyfan ar gyfer ail-greu lefel m么r. Ni chafwyd data o鈥檌 debyg yn yr un safle arall.鈥�
Mae gyrfa Mike yn dangos nad yw hi byth yn rhy hwyr mynd i鈥檙 brifysgol, ac y mae hefyd yn enghraifft o effeithiolrwydd Prifysgol Bangor wrth hyfforddi myfyrwyr h欧n. Ar 么l gadael yr ysgol gydag ychydig o gymwysterau sylfaenol, treuliodd Mike y 15 mlynedd nesaf yn chwilio am waith lle bynnag yr oedd ar gael, gan weithio fel labrwr cyffredinol, gyrrwr, plastrwr a physgotwr masnachol yn lleol ac yn Lloegr a鈥檙 Almaen. Yn ei dridegau buan, penderfynodd ddechrau cwrs gradd ym Mhrifysgol Bangor drwy gwrs Mynediad i Addysg Uwch yng Ngholeg Menai a gwobrwywyd ei alluoedd eithriadol gyda gradd anrhydedd dosbarth cyntaf mewn Gwyddorau Eigion ac ysgoloriaeth Ph.D. o Ymddiriedolaeth Cemlyn Jones. Mae鈥檔 gweithio yn awr fel y
Y rig a gasglodd y samplau o dan wely'r Fenaimgynghorydd daearegol ar broject yn yr .
Dyddiad cyhoeddi: 1 Mawrth 2011