Mesur effaith rhewlifau鈥檔 toddi ar gerrynt y m么r
Mae t卯m o wyddonwyr o Brifysgolion Bangor a Sheffield wedi defnyddio model hinsawdd cyfrifiadurol i astudio sut yr effeithiodd d诺r croyw, a ryddhawyd i鈥檙 cefnforoedd ar ddiwedd oes yr i芒 140,000 o flynyddoedd yn 么l, ar y rhannau o gerrynt y cefnforoedd sy鈥檔 rheoli hinsawdd. Dyma鈥檙 astudiaeth gyntaf o鈥檌 bath ar gyfer y cyfnod amser yma.
Mae papur wedi鈥檌 seilio ar yr ymchwil, sydd wedi鈥檌 ysgrifennu ar y cyd gan Dr Mattias Green, Uwch Gymrawd Ymchwil yn Ysgol Gwyddorau Eigion y Brifysgol, yn cael sylw fel 鈥楶igion y Golygydd鈥� mewn cylchgrawn Americanaidd blaenllaw yn y maes, sef Paleoceanography.
Fel yr esbonia Mattias Green: 鈥淕all y d诺r croyw sy鈥檔 ymdoddi i鈥檙 cefnforoedd wrth i鈥檙 llen i芒 doddi wanhau鈥檙 rhan honno o鈥檙 ceryntau mawrion sy鈥檔 rheoli鈥檙 hinsawdd wrth iddynt gylchdroi yn y cefnforoedd. Mae hynny鈥檔 cael effaith ddramatig ar newid hinsawdd o ganlyniad. Yn ystod cyfnod ein hastudiaeth, disgynnodd tymheredd byd- eang hyd at ddwy radd dros ychydig ganrifoedd. Ond nid oedd y newidiadau yr un fath ymhobman, a chymerodd amser hir i鈥檙 hinsawdd ddod ato鈥檌 hun wedi i鈥檙 llenni i芒 doddi鈥檔 gyfan gwbl.鈥�
Mae鈥檙 t卯m yn dadlau nad maint y d诺r a oedd yn cael ei ryddhau o鈥檙 rhewlif yn unig oedd o bwys, ond ei gyflwr. Mae mynyddoedd i芒 yn cael llai o effaith ar gylchdro cerrynt na d诺r croyw, ond mae eu heffaith yn parhau am gyfnodau hirach o amser.
鈥淕ellir cymharu hyn efo鈥檙 gwahaniaeth rhwng ychwanegu d诺r oer at eich diod neu ychwanegu lwmp o rew,鈥� esbonia Mattias.
鈥淓fo d诺r tawdd, sy鈥檔 debyg i ychwanegu d诺r at eich diod, mae鈥檙 d诺r yn ymledu鈥檔 sydyn a chael effaith yn syth, ond hefyd mae鈥檔 cael ei amsugno鈥檔 sydyn i weddill y cefnfor. Mewn ffordd debyg i roi ciwb rhew yn eich diod, mae鈥檙 rhew fynydd yn drifftio鈥檔 arafach ac yn cymryd amser i doddi. Golyga hyn fod yr effaith uniongyrchol yn wannach, ond maent yn bodoli am amser hirach ac yn dosbarthu鈥檙 d诺r dros arwynebedd ehangach.鈥�
Mae鈥檙 astudiaeth hefyd yn dangos ar ddiwedd yr Oes I芒 ddiwethaf, 20,000 o flynyddoedd un 么l, bod cwymp llenni i芒 yn cael mwy o effaith ar gylchdro鈥檙 cefnforoedd nag yn ystod y cyfnod cynharach.
Mae ein canlyniadau鈥檔 ein harwain i鈥檙 casgliad y byddai canlyniadau i鈥檙 hinsawdd pe bai cwympiadau llen i芒 yn digwydd yn yr Antarctig neu鈥檙 Ynys Las yn y dyfodol, ond mae鈥檔 rhaid pwyso a mesur yr effaith bosib ym mhob sefyllfa,鈥� ychwanegodd Mattias.
Mae 鈥楶igion y Golygydd鈥� a鈥檙 papur ar gael yma:
Dyddiad cyhoeddi: 20 Mai 2011