Mae treillio鈥檔 gwneud lledod yn denau
Nid yn unig y mae treillio gwely鈥檙 m么r yn codi rhai o鈥檙 pysgod sy鈥檔 byw yno; mae hefyd yn gwneud rhai o鈥檙 rheiny sy鈥檔 goroesi yn deneuach ac yn llai iach trwy eu gorfodi i ddefnyddio mwy o egni i gael hyd i fwyd llai maethlon.
Dyma gasgliad mewn papur newydd a gyhoeddwyd yn y Proceedings of the Royal Society of London B, ar sail gwaith a gyflawnwyd gan Dr Andrew Frederick Johnson tra oedd yn astudio ar gyfer ei PhD ym Mhrifysgol Bangor. 鈥淩oeddem eisoes yn gwybod bod rhai rhywogaethau o bysgod gwely鈥檙 m么r yn deneuach mewn mannau a dreillir nag mewn mannau eraill, ar sail gwaith cynharach gan Dr Jan Geert Hiddink (2011, Journal of Applied Ecology), ond hyd yma, cymerwyd mai鈥檙 rheswm oedd eu bod yn methu 芒 chael hyd i ddigon o fwyd ac yn newynu trwy hynny.鈥�
Dengys gwaith Johnson yn samplo pysgod ym M么r Iwerddon ar long ymchwil Prifysgol 麻豆传媒高清版, y 鈥楶rince Madog鈥�, nad yw hynny鈥檔 wir; mae stumogau pysgod mewn mannau a dreillir yr un mor llawn ag mewn mannau eraill, ond maent yn bwyta ysglyfaeth wahanol a llai maethlon, ac yn gorfod defnyddio mwy o egni i gael hyd iddi. Er enghraifft, gall pysgodyn 芒 llond bola o bysgod cregyn deimlo鈥檔 llawn, ond mae llawer o鈥檜 pryd yn gregyn heb unrhyw werth maethol. Byddai鈥檔 well ciniawa ar fwydod llawn sudd 鈥� ond mae鈥檙 rhain yn dioddef mwy gan effeithiau treillio.
鈥淣id yw hyn yn union am fod y pysgod yn newynog 鈥� mae鈥檔 digwydd am fod yn rhaid iddynt dreulio mwy o egni, wedi鈥檙 treillio, ar ddod o hyd i ysglyfaeth sy鈥檔 cynnwys llawer llai o egni,鈥� medd Johnson, sydd bellach yn Sefydliad Eigioneg Scripps, San Diego. Oherwydd bod y pysgod yn gymharol denau, a llai o egni ganddynt wrth gefn, mae鈥檔 fwy anodd iddynt ymdopi 芒 sefyllfaoedd straenus neu epilio, a gall hynny gael effaith dymor hir ar boblogaethau.
Y dystiolaeth ddiweddaraf yn unig yw hon o鈥檙 effeithiau andwyol a gaiff treillio ar ecosystemau鈥檙 m么r. Mae鈥檙 dull dadleuol o bysgota yn golygu llusgo rhwyd ger gwely鈥檙 m么r, gyda chadwyni ynghlwm wrth ei gwaelod sy鈥檔 corddi gwely鈥檙 m么r, gan aflonyddu ar bysgod sy鈥檔 byw ar y gwaelod fel eu bod yn nofio i fyny i gael eu dal.
Mae treillio鈥檔 ei gwneud yn llawer haws dal pysgod megis lleden frech neu leden y llaid sy鈥檔 byw ar wely鈥檙 m么r. Ar yr un pryd, mae鈥檔 niweidio ecosystemau gwely鈥檙 m么r yn ddifrifol a gall ladd rhyw draean o鈥檙 infertebratau sy鈥檔 byw ar lwybr y treillio; mewn rhai mannau, gall gymryd blynyddoedd iddynt wella o hyn. Ar ben hynny, dengys yr astudiaeth ddiweddaraf hon nad lledod yn unig sy鈥檔 dioddef yn uniongyrchol o鈥檙 arfer hwn trwy gael eu dal; lleddir hefyd gyfran helaeth o鈥檙 infertebratau bach y maent yn eu bwyta, a hynny鈥檔 cael effaith anuniongyrchol ar iechyd rhai o鈥檙 pysgod sy鈥檔 parhau yn yr ardal.
Mae鈥檙 effaith yn amrywio o rywogaeth i rywogaeth. Cafodd Johnson fod poblogaethau lledod 芒 diet arbenigol sy鈥檔 byw ar y gwaelod, megis y lleden frech, yn dioddef yn waeth, tra oedd rhywogaethau 芒 diet mwy cyffredinol, megis lleden y llaid, heb ddioddef o gwbl.
Felly, os bydd treillio yn parhau heb unrhyw gyfyngiadau nac ymdrechion i liniaru鈥檙 effeithiau, bydd poblogaeth y rhywogaethau 芒 diet cyffredinol yn cynyddu mewn mannau a dreillir yn drwm, a hynny ar draul y rhai 芒 diet arbenigol. Mae hyn yn debyg iawn i鈥檙 hyn sydd wedi digwydd 鈥� prinhau wnaeth stociau鈥檙 lleden frech am lawer o flynyddoedd (hyd nes y cafwyd lleihad sylweddol mewn treillio), tra parhaodd poblogaeth lleden y llaid yn ddigonol, p鈥檜n a oedd hynny mewn mannau a dreillid yn drwm neu鈥檔 ysgafn.
鈥淢ae lleden y llaid yn well wrth ddal ysglyfaeth sy鈥檔 gyfoethog o ran egni, fel y gall fyw鈥檔 rhwydd mewn mannau a dreillir, tra bo鈥檙 lleden frech yn dibynnu ar ddiet mwy penodol, fel y caiff lawer mwy o drafferth i ymaddasu i sefyllfaoedd lle mae鈥檙 ysglyfaeth yn newid,鈥� medd Johnson. 鈥淗wn yw鈥檙 tro cyntaf i neb lwyddo i ddefnyddio ecoleg fwydo gwahanol rywogaethau o bysgod i egluro鈥檙 effaith y gaiff treillio ar eu cyflwr.鈥� Er mai ar ddwy rywogaeth yn unig yr edrychodd yr astudiaeth, mae ei chasgliadau鈥檔 debygol o fod yn berthnasol i unrhyw bysgod sy鈥檔 treulio鈥檙 cyfan neu ran o鈥檜 bywydau ar wely鈥檙 m么r.
I sicrhau cynaladwyedd stociau o ledod, efallai y bydd arnom angen rheolau newydd i orfodi pysgotwyr i ddefnyddio offer sy鈥檔 llai niweidiol, neu i dreillio dros un rhan yn unig o wely鈥檙 m么r.
Mae Johnson yn awgrymu y gallai llongau pysgota leihau effaith treillio wrth ddefnyddio cyfarpar newydd ac arloesol sy鈥檔 lleihau鈥檙 effaith a gaiff treillio ar yr infertebratau sy鈥檔 byw ar wely鈥檙 m么r. Bu treillwyr yn yr Iseldiroedd a Gwlad Belg wrthi鈥檔 datblygu treillrwydi trydanol yn lle鈥檙 cadwyni trwm, lle defnyddir pylsiau trydanol i yrru鈥檙 pysgod oddi ar y gwaelod ac i mewn i鈥檙 rhwydi. Yn 么l astudiaethau rhagarweiniol, efallai y caiff y treillrwydi hyn lai o effaith ar fwydydd lledod, ond mae angen mwy o waith yn y maes o hyd.
Mae hefyd yn dweud y gallai 鈥榣onydd treillio鈥� helpu 鈥� trwy hyn, ni ch芒i llongau pysgota dreillio ond mewn ardaloedd penodol yn y m么r. Byddai hyn yn golygu bod y niwed a achosid i wely鈥檙 m么r gan dreillio yn gyfyngedig i鈥檙 mannau hynny, ond y gallai鈥檙 llongau ddal i obeithio dal pysgod yno, gan y byddent yn symud yno o fannau cyfagos oedd heb eu cyffwrdd. Fodd bynnag, mae鈥檔 cydnabod y byddai鈥檔 her gweithredu鈥檙 camau hyn ac y byddent yn gofyn am ddewis lonydd yn ofalus, gan gydweithredu 芒鈥檙 pysgotwyr, gan y gallai鈥檙 dull hwn brofi鈥檔 wrthgynhyrchiol pe dewisid lonydd treillio lle na cheir llawer o bysgod yn y lle cyntaf.
Meddai鈥檙 ecolegydd m么r a鈥檙 Darlithydd, Dr Jan Hiddink, o Prifysgol Bangor:
鈥淢ae鈥檙 gwaith hwn yn dangos bod pysgod yn ysglyfaethwyr hyblyg iawn. Er gwaetha鈥檙 ffaith fod deg gwaith yn llai o ysglyfaeth ar gael mewn ardaloedd a dreillid yn aml, roedd y pysgod yn dal i lwyddo i lenwi eu stumogau, er bod yr ysglyfaeth o ansawdd is. Felly, mae鈥檔 werth archwilio a yw鈥檔 fuddiol rhannu meysydd pysgota yn ardaloedd lle gall pysgod fwyta bwyd o ansawdd uchel yn rhwydd, ac agor meysydd treillio lle gellid dal pysgod.鈥�
Dyddiad cyhoeddi: 11 Rhagfyr 2014