Mae CARIAD yn helpu ymchwilwyr o Ethiopia i wella sicrwydd cyflenwadau bwyd
Gan gydweithio 芒 gwyddonwyr yng Nghanolfan Ymchwil Uwch Prifysgol Bangor dros Ddatblygiad Amaethyddol Rhyngwladol (CARIAD), mae ymchwilwyr o Ethiopia wedi cymryd cam mawr ymlaen o ran gwella sicrwydd cyflenwadau bwyd ffermwyr tlawd mewn ardaloedd yn Ethiopia sy鈥檔 tueddu i ddioddef sychder. Maent wedi canfod dau fath o wenith Indiaidd, wedi鈥檜 haddasu ar gyfer amodau Ethiopia, sy鈥檔 fwy cynhyrchiol pan fo glawiad yn brin.
Ffermwyr a gweithwyr project ym Mekelle yn asesu'r mathau o wenithBu Dr D.S. Virk o CARIAD yn cydweithio 芒 phartneriaid, sef Canolfan Ymchwil Amaethyddol Mekelle (MARC), a Sefydliad Ymchwil Amaethyddol Tigray, Mekelle (TARI), ac 芒 ffermwyr lleol yn Tigray, i brofi鈥檙 mathau hyn. Mae eu dull o ddethol i gael y mathau gorau yn cynnwys gofyn i鈥檙 ffermwyr gymryd penderfyniadau yngl欧n 芒 pha elfennau o鈥檙 gwahanol fathau sy鈥檔 bwysig iddynt. Gelwir hyn yn ddewis o fathau gan gyfranogwyr, neu PVS, ac mae CARIAD yn hyrwyddwr penigamp, o safon fyd-eang, o ran defnyddio鈥檙 dull hwn.
Meddai Mr Hagos o Ganolfan Ymchwil Amaethyddol Tigray, Mekelle:
鈥淏ydd sicrwydd cyflenwadau bwyd ar gyfer pobl dlawd yn llawer gwell wrth i鈥檙 mathau hyn gael eu tyfu.鈥�
Meddai Dr Virk, 鈥淕ellir defnyddio dull PVS ym mhob man, a bydd y ddau fath sydd orau gan y ffermwyr yn cyflenwi bwyd i lawer o bobl newynog yn Ethiopia.鈥�
Cyn y project, roedd yn well gan ffermwyr y rhanbarth fathau traddodiadol, isel eu cynnyrch, am fod y mathau modern a ganmolid yn lleol yn aeddfedu鈥檔 rhy hwyr. Fodd bynnag, yn ystod y profi, roedd y mathau newydd yn well o lawer gan y ffermwyr, yn hytrach na鈥檙 mathau traddodiadol a鈥檙 mathau newydd, fel ei gilydd, ac roeddent yn awyddus i鈥檞 tyfu eto pe bai鈥檙 hadau ar gael,鈥� eglurodd Dr Virk.
Yn Chwefror 2011, derbyniodd Pwyllgor Cenedlaethol Ethiopia ar Ryddhau Mathau yn Genedlaethol y cynnig gan TARI i ryddhau鈥檙 mathau ar raddfa genedlaethol i鈥檞 tyfu mewn mannau sy鈥檔 dueddol o ddioddef sychder.
Meddai Dr Eyasu o Ganolfan Ymchwil Amaethyddol Mekelle (MARC):
鈥淵 rhain yw鈥檙 mathau cyntaf i鈥檞 rhyddhau erioed gan MARC a TARI, a buasai hynny鈥檔 amhosibl heb gymorth CARIAD.鈥�
Yn awr, mae TARI yn cynllunio rhaglen cynhyrchu hadau ar raddfa fawr, a bydd yn lledaenu鈥檙 mathau hyn yn eang mewn ardaloedd sydd wedi dioddef gan sychder ond wedi cael glaw. Bydd y mathau newydd yn fuddiol i fwy na 350,000 o aelwydydd ar y 210,000ha yn Tigray a鈥檙 rhanbarthau Deheuol lle tyfir gwenith.
Mae PVS yn cynnwys ffermwyr yn yr ymchwil o鈥檙 cychwyn cyntaf, ac mae鈥檔 effeithiol dros ben o ran canfod mathau sy鈥檔 addas ar gyfer eu hanghenion a鈥檜 dewisiadau, yn arbennig mewn ardaloedd sy鈥檔 dioddef gan sychder neu fannau hesb. Mae ffermwyr yn gweithio gyda CARIAD a phartneriaid lleol, i ganfod rhywogaethau newydd sy鈥檔 addas i鈥檞 hanghenion penodol hwy o ran cynnyrch, blas ac amser aeddfedu. Yna, dosberthir y rhain yn eang, a sefydlir systemau cymunedol i ddarparu digon o hadau o ansawdd da i ffermwyr.
Mae鈥檙 mathau a ddewiswyd hefyd wedi鈥檜 profi yn Ne Ethiopia fel rhan o鈥檙 un project. Yn wreiddiol, roedd Dr Virk wedi canfod y mathau mewn project PVS yn Gujarat, India, dan nawdd Rhaglen Ymchwil y DFID i Wyddor Planhigion, o 1996 tan 2002, a than reolaeth Prifysgol Bangor.
Dyddiad cyhoeddi: 8 Mawrth 2011