Gwyddonwyr Gwyddorau'r Eigion yn defnyddio system fapio gwely'r m么r i helpu i leoli fferm wynt enfawr

Katrien Van Landeghem ym Mae Colwyn gyda fferm wynt Gwynt y M么r yn y pellter.Katrien Van Landeghem ym Mae Colwyn gyda fferm wynt Gwynt y M么r yn y pellter.Mae gwyddonwyr ym Mhrifysgol Bangor yn chwarae rhan bwysig yn y gwaith o baratoi'r ffordd i adeiladu un o ffermydd gwynt mwyaf y byd oddi ar arfordir gogledd Cymru.

Maent yn gweithio gyda RWE, cwmni ynni adnewyddadwy mawr o'r Almaen, ar leoliad estyniad o'r enw Awel y M么r, a fydd fwy na dwbl maint fferm wynt Gwynt y M么r, y bumed fwyaf y byd.

Mae eu harbenigedd mewn dulliau mapio gwely'r m么r 3-D yn hanfodol wrth benderfynu ar leoliad y tyrbinau anferth ac wrth helpu i gynllunio at y genhedlaeth nesaf o ffermydd gwynt d诺r dwfn oddi ar arfordir gogledd Cymru.

Bydd Awel y M么r i'r dwyrain o Wynt y M么r a bydd yn fwy na dwbl ei maint. Mae Gwynt y M么r yn cynnwys 160 o dyrbinau sydd wedi eu gwasgaru ar draws 80 cilomedr sgw芒r ym Mae Lerpwl.

Bydd gwaith Ysgol Gwyddorau'r Eigion y brifysgol yn mapio gwely'r m么r oddi ar arfordir gogledd Cymru a M么r Iwerddon a'r M么r Celtaidd yn chwarae rhan allweddol yn uchelgais y llywodraeth i bweru pob cartref yn y wlad gydag ynni gwynt erbyn 2030.

Dyna ym marn Dr Katrien Van Landeghem, arbenigwr daeareg m么r ym morffodynameg gwely'r m么r, yw sut mae llawr cyfnewidiol y m么r yn effeithio ar brojectau peirianneg gwerth biliynau o bunnoedd fel adeiladu fferm wynt.

Meddai Dr Van Landeghem, sy'n dod o Wlad Belg ond yn byw ym Mae Colwyn: 鈥淢ae Awel y M么r yn ddatblygiad enfawr ond  bydd rhaid cael llawer mwy o ffermydd gwynt er mwyn i鈥檙 llywodraeth gyrraedd ei thargedau, gan gynnwys mewn dyfroedd dyfnach ac mae'n rhaid i ni sicrhau bod y datblygiadau hyn yn gost-effeithiol ond yn gynaliadwy i wely鈥檙 m么r a鈥檙 anifeiliaid y mae鈥檔 eu cynnal.

鈥淢ae gwynt oddi ar yr arfordir yn mynd i fod yn hanfodol yn yr amserlen garlam hon i ddarparu ynni gl芒n a rhad oherwydd ein bod yn gwybod bod y dechnoleg yn gweithio.

鈥淓r mwyn cyflawni鈥檙 nodau ynni adnewyddadwy hyn erbyn 2030, bydd buddsoddiad mawr mewn ynni gwynt ond rwy鈥檔 gobeithio y bydd buddsoddiad mewn opsiynau eraill yn cynyddu hefyd, megis echdynnu ynni oddi ar yr arfordir.

鈥淏eth bynnag, mae鈥檔 golygu y bydd rhaid i ni gymryd hyd yn oed mwy o ofal wrth ddatblygu gwely'r m么r.鈥�

Meddai Tamsyn Rowe, Rheolwr Project Awel y M么r RWE: 鈥淩ydym yn falch iawn o weld y rhaglen hon yn dechrau.

鈥淩ydym eisiau sicrhau bod ein projectau鈥檔 cael eu datblygu mewn modd mor gyfrifol 芒 phosib.  Bydd gwynt oddi ar yr arfordir yn chwarae rhan hanfodol wrth sicrhau dyfodol carbon isel i Gymru ac mae gwaith gwyddonwyr Prifysgol Bangor yn cyfrannu at hynny.鈥�

Mae tyrbinau fferm wynt Gwynt y M么r yn sefyll 150 metr uwchben y m么r ac yn cynhyrchu 576 megawat o drydan a bydd Awel y M么r yn cynnwys 200 o dyrbinau eraill.

O dan y tonnau maent yn ymestyn i lawr 30 metr gyda silindrau dur trwchus wedi eu hangori i wely'r m么r o dan ddegau o fetrau o ddyfnder er mwyn gwrthsefyll grym y tonnau a'r llanw.

Ond fe allai tyrbinau鈥檙 genhedlaeth nesaf fod ymhellach allan yn y m么r ac wedi eu hangori i wely'r m么r gyda chadwyni 100 metr i lawr.

Casglwyd llawer o'r data a'r delweddau a ddefnyddiwyd gan RWE oddi ar long ymchwil y brifysgol, y Prince Madog, sy鈥檔 cael ei hangori ym Mhorthaethwy, ac sy'n treulio deugain niwrnod y flwyddyn yn teithio o amgylch arfordir Cymru yn mapio gwely'r m么r.

Mae'n defnyddio system amlbelydr sy'n allyrru signalau sonar sy'n bownsio'n 么l i ddarparu delweddau anhygoel o fanwl o wely'r m么r, sy'n dal i ddangos creithiau'r rhewlifoedd a deithiodd ar hyd wely'r m么r yn ystod Oes yr I芒, 25,000 o flynyddoedd yn 么l.

Mae gwely'r m么r yn cynnwys twyni tywod mawr, rhai sawl metr o uchder, sy'n gallu symud gyda'r llanw a'r tonnau.

Dechreuodd Ysgol Gwyddorau鈥檙 Eigion arolygu gwely'r m么r yn 2012 ac ers hynny maent wedi mapio cannoedd o filltiroedd sgw芒r ac meddai Dr Van Landeghem: 鈥淩haid i ni sicrhau nad yw gwely'r m么r yn cael ei niweidio ac mae hynny'n cynnwys bod yn ofalus wrth benderfynu ble i osod y ceblau sy'n cludo'r trydan a gynhyrchir yn 么l i'r lan.

鈥淩haid i ni edrych ar wyneb gwely'r m么r a'r cynefinoedd sydd ynddo oherwydd gall tonnau tywod fod yn niwsans go iawn a dyna lle mae cyfraniad geo-wyddonwyr yn bwysig oherwydd ein bod yn mapio'r rhannau hynny i ddangos sut mae'r tywod yn symud.

鈥淕allwn olrhain sut mae gwely'r m么r wedi newid gan mai dyma'r rhyngwyneb sy'n dweud hanes y gorffennol wrthym ond mae hefyd yn dweud hanes y presennol a'r dyfodol mewn ffordd nad yw unrhyw beth arall yn ei wneud.

鈥淩haid i ni gymryd samplau, fideo a lluniau oherwydd bod gwneud hynny'n rhoi gwybodaeth ddefnyddiol iawn i ni allu datblygu mwy ar wely'r m么r.

鈥淓r mwyn i hyn ddigwydd, mae'n bwysig ein bod i gyd yn cydweithio'n agos i sicrhau bod yr ymgais i newid yr ynni rydym yn ei ddefnyddio yn llwyddiant.鈥�

Am fwy o wybodaeth am Ysgol Gwyddorau'r Eigion ewch i: /oceansciences

Dyddiad cyhoeddi: 25 Tachwedd 2020