Gwneud defnydd llawn o blanhigion
Dr Dave Preskett yn paratoi'r eiddew ar gyfer ei bioburo.Mae eiddew, sy鈥檔 tyfu鈥檔 helaeth yng Nghymru, yn un o nifer o blanhigion sy鈥檔 cael eu harchwilio am y cemegau m芒n ac echdynion a ffibrau gwerthfawr eraill maent yn eu cynnwys. Mae鈥檙 gwaith ymchwil yma鈥檔 cael ei gynnal mewn bioburfa ar Ynys M么n a allai gynnig model ar gyfer creu gwaith yng nghefn gwlad yn y dyfodol. Bwriad yr ymchwil yw chwilio am ddeunyddiau amgen i gymryd lle cynnyrch a chynhwysion sy鈥檔 deillio o olew crai a ddefnyddir yn y diwydiannau cynhyrchu ac adeiladu.
Canolfan Biogyfansoddion Prifysgol Bangor sy鈥檔 gyfrifol am y gwaith yma o ddatblygu ffynonellau newydd ar gyfer cemegau m芒n a deunyddiau eraill. Mae鈥檙 Ganolfan yn canolbwyntio ar ganfod defnyddiau newydd ar gyfer adnoddau naturiol gwerthfawr sydd ar hyn o bryd yn cael eu hanwybyddu.
Mae鈥檙 gwyddonwyr yn gwneud gwaith ymchwil i鈥檙 cyfansoddion a geir mewn gwahanol blanhigion a sut y gellid eu defnyddio, a hefyd yn gwneud gwaith penodol o dan gontract i gwmn茂au.
Gallai鈥檙 ffynhonnell newydd yma o ddeunyddiau naturiol greu cyfleoedd gwaith o bwys yng nghefn gwlad trwy gyfleusterau prosesu a elwir yn bioburfeydd.
Mae eiddew yn un o amryw o blanhigion sydd wedi cael ei archwilio鈥檔 drylwyr dros y blynyddoedd diwethaf. Mae鈥檔 debyg y gallai eiddew ddarparu nifer o echdynion a ellid eu defnyddio mewn deunyddiau鈥檔 amrywio o gynnyrch personol fel siamp诺, at ddeunydd garddwriaethol a hyd yn oed yn y diwydiant bwyd.
Un o'r cemeigion pur a bioburwyd o eiddew.Mae Dr Dave Preskett, sy鈥檔 gemegydd datblygiadol, wedi treulio 10 mlynedd yn edrych ar bob cyfansoddyn sydd yn eiddew ac mae鈥檙 hyn mae wedi ei ganfod yn ddiddorol iawn:
鈥淣id ydym yn gwneud y gorau o eiddew; mae鈥檙 planhigyn yn llawn potensial,鈥� meddai. 鈥淩ydym wedi defnyddio echdynnyn ohono i wneud pelenni lladd gwlithod ac rydym wedi cynnal treialon yn ei ddefnyddio fel ffwngleiddiad i drin malltod tatws, yn lle chwistrellu cemegau sy鈥檔 deillio o olew, ac mae wedi profi鈥檔 effeithiol iawn yn diogelu cnydau. Mae potensial gwych o ran datblygu鈥檙 un echdynnyn i鈥檞 ddefnyddio mewn cynnyrch i drin cen ar y pen a tharwden y traed. Mae olew o鈥檙 aeron yn fwytadwy, gan nad yw eiddew yn wenwynig, yn wahanol i鈥檙 gred gyffredin. Mae iddo holl briodweddau iachusol olew olewydd ond mae iddo ansawdd debycach i fenyn neu lard.鈥�
Fel yr esbonia Adam Charlton, rheolwr bioburfa鈥檙 Ganolfan ym Mona, Ynys M么n: 鈥淓in r么l ni yw gwneud y gwaith maes sylfaenol ar gyfer cynnyrch newydd y gall busnesau eraill ei ddatblygu ar gyfer y farchnad. Rydym yn canolbwyntio ar ganfod defnydd newydd gwerthfawr ar gyfer deunydd o ffynonellau naturiol, a hynny鈥檔 amrywio o ddeunyddiau fferyllol a chemegau m芒n at deils toi ac insiwleiddio ar gyfer y diwydiant adeiladu.鈥�
Ychwanega Dr Charlton: 鈥淣i fyddai鈥檙 cnydau sydd dan ystyriaeth yn cystadlu am dir amaethyddol yn erbyn cnydau bwyd hanfodol gan eu bod yn tyfu fel arfer ar dir ffiniol gwael. Mae rhai鈥檔 cael eu cynhaeafu eisoes at ddiben arall, ond nid yw鈥檙 holl blanhigyn yn cael ei ddefnyddio. Rydym yn edrych ar ddefnyddio鈥檙 rhannau hynny o鈥檙 cnydau sydd ar hyn o bryd yn cael eu taflu ar 么l cynaeafu鈥檙 prif gnwd.鈥�
Mae鈥檙 Ganolfan Biogyfansoddion hefyd yn defnyddio dulliau echdynnu yn ei bioburfa sydd yn fwy 鈥済wyrdd鈥� na鈥檙 rhai a ddefnyddir mewn diwydiant traddodiadol. Maent yn unigryw o ran cyfrifo 鈥渃ost gynhwysfawr鈥� prosesu, gan gynnwys yr ynni a ddefnyddir wrth echdynnu'r cyfansoddion a deunyddiau o鈥檙 planhigyn.
Mae鈥檙 Ganolfan yn arwain y maes yng Nghymru ac yn gweithio ar nifer o brojectau ymchwil Ewropeaidd; mae eu gwaith yn cefnogi polis茂au cynaladwyedd llywodraethau Cymru, y DU ac Ewrop.
Dyddiad cyhoeddi: 12 Tachwedd 2013