Cregyn y Frenhines (Queenie) yn ennill Gwobr gyda chymorth Prifysgol Bangor
Cregyn y Frenhines ar wely'r m么r oddi ar Ynys ManawRoedd cefnogaeth a chyngor Ysgol Gwyddorau Eigion enwog Prifysgol Bangor yn allweddol i bysgodfa Ynys Manaw ennill Gwobr nodedig Pysgodfa Gynaliadwy Billingsgate. A ben hynny, mae鈥檙 rhagolygon yn edrych yn ffafriol ar gyfer diwydiant pysgota鈥檙 ynys. Ar 么l dirywiad, mae鈥檙 bysgodfa gynaliadwy am 鈥榪ueenies鈥�, fel y gelwir y cregyn fylchog yn lleol, bellach yn cynhyrchu bwyd o safon uchel y mae galw amdano ym mwytai goreuon Prydain.
Enillodd Llywodraeth Ynys Manaw鈥檙 Wobr am Fwyd M么r Cynaliadwy yn 2011, gan guro pum bysgodfa ryngwladol arall, yn y Billingsgate Seafood School yn Llundain.
Mae鈥檙 Athro Mike Kaiser o Ysgol Gwyddorau Eigion Prifysgol Bangor wedi bod yn cynorthwyo Adran Amgylchedd, Bwyd ac Amaethyddiaeth Llywodraeth Ynys Manaw er 2006. Maent wedi gweithio llaw yn llaw 芒鈥檙 diwydiant pysgota 鈥� gan osgoi鈥檙 cylchoedd ffyniant a ddirwasgiad a fu.
Yr Athro Mike KaiserEsboniodd yr Athro Kaiser, 鈥淏wriad ein gwyddoniaeth oedd ateb cwestiynau allweddol am gynaladwyedd y bysgodfa. Roedd hyn yn gofyn am ymdrech ddwys i gasglu data am stociau cregyn bylchog, cynefinoedd gwely鈥檙 m么r a phethau eraill oedd yn cael eu dal o ganlyniad i ddefnyddio鈥檙 offer pysgota. Fodd bynnag, fyddai ddim o hyn wedi bod o werth heb gydweithrediad y pysgotwyr.鈥�
Mae鈥檔 ychwanegu, 鈥淢ae dyfodol pysgota 鈥榪ueenies鈥� yn addawol iawn. Mae鈥檙 pysgotwyr eu hunain o blaid yr hyn sy鈥檔 digwydd, ac maent hefyd yn gobeithio cyrraedd cydnabyddiaeth werthfawr o ran dynodi tarddiad am eu cynnyrch erbyn diwedd y flwyddyn, a fydd yn ychwanegu mwy at werth eu cynnyrch.鈥�
Mae Llywodraeth Ynys Manaw wedi cydweithio 芒鈥檙 pysgotwyr ers deng mlynedd, gan gyflwyno mesurau cadwraeth yn raddol er mwyn cydbwyso anghenion masnachol ac amgylcheddol. Mae鈥檙 Brifysgol wedi rhoi cymorth ers pedair blynedd, dryw ymchwil gefndirol, tystiolaeth a chyngor ac mae ganddynt aelod parhaol o staff (Dr Lee Murray) wedi鈥檌 leoli ar yr Ynys.
Gweithio ar fwrdd y Prince MadogDangosodd ymchwil gan y Brifysgol fod dull newydd o bysgota yn cael llawer llai o effaith ar gynefinoedd gwely鈥檙 m么r o gymharu 芒 physgodfeydd cragen fylchog eraill. Dangoswyd hefyd nad oedd niferoedd arwyddocaol o rywogaethau eraill yn cael eu dal ar yr un pryd.
Oherwydd eu bod yn pysgota o fewn ffiniau 12 milltir dyfroedd Ynys Manaw, mae eu h么l troed carbon yn isel iawn o gymharu 芒 physgodfeydd cregyn bylchog eraill o amgylch y byd.
Dim ond y cregyn mwyaf sy鈥檔 cael eu cadw ar y cwch pysgota, wrth i鈥檙 rhai llai gael eu rhoi n么l yn y m么r.
Mae monitro lloeren o weithgareddau鈥檙 cychod hefyd wedi rhoi gwybodaeth werthfawr i wyddonwyr m么r am ymdrech gymharol, proffidioldeb, effaith ar wely鈥檙 m么r, ymddygiad y pysgotwyr a llawer mwy.
Unwaith eto, mae鈥檙 Athro Mike Kaiser yn esbonio, 鈥淢ae darparu polis茂au ymarferol ar gyfer pysgodfeydd cynaliadwy yn dibynnu ar lawer mwy na thystiolaeth am y bywyd m么r 鈥� mae鈥檔 rhaid i ni hefyd ystyried ymddygiad dynol. Rydym yn elfen yr un mor bwysig yn yr hafaliad.鈥�
O ganlyniad, mae鈥檙 Bysgodfa wedi ennill trwydded dros dro gan y Cyngor Stiwardiaeth Forol. Mae hyn yn gydnabyddiaeth arall sy鈥檔 ychwanegu gwerth a galw am y cynnyrch gwerthfawr.
Dyddiad cyhoeddi: 14 Chwefror 2011