Mae planhigyn mynydd hardd arferai lynu ar glogwyni yn Eryri wedi鈥檌 ailgyflwyno鈥檔 llwyddiannus i'r gwyllt yng Nghymru wedi iddo fod yn ddiflanedig ers 1962.
Mae鈥檙 ailgyflwyno llwyddiannus wedi ei arwain gan y botanegydd o Robbie Blackhall-Miles, sydd yn ddarlithydd anrhydeddus yma ym Mhrifysgol Bangor ac yn Swyddog Prosiect i Plantlife.
Mae鈥檙 treial ailgyflwyno hwn o鈥檙 Tormaen Crymddail (Saxifraga rosacea), sydd wedi cymeryd degawdau i'w gynllunio, yn fuddugoliaeth i Plantlife a鈥檜 partneriaid 鈥 Cyfoeth Naturiol Cymru a鈥檙 Ymddiriedolaeth Genedlaethol. Fe鈥檌 cynhaliwyd fel rhan o brosiect partneriaeth cadwraeth Tlysau Mynydd Eryri, sy鈥檔 ceisio sicrhau dyfodol rhai o blanhigion a鈥檔 creaduriaid di-asgwrn-cefn alpaidd prinnaf yng Nghymru.
Roedd Julia Jones, athro gwyddor cadwraeth ym Mhrifysgol Bangor, yno i weld yr ailgyflwyno ac i roi rhywfaint o gyd-destun ar faterion cadwraeth ehangach i newyddiadurwyr wrth iddynt ddal y foment arbennig:
Roedd yn fraint bod yno pan ddychwelodd y Tormaen Crymddail i fynyddoedd Eryri. Mae cadwraeth, wrth gwrs, yn ymwneud 芒 llawer mwy nag ailgyflwyno rhywogaethau diflanedig yn unig - mae'r rhan fwyaf o'n hymdrechion yn canolbwyntio ar gadw cynefinoedd a sicrhau bod lle i natur ffynnu.
鈥淔odd bynnag, mae rhywbeth arbennig am roi鈥檙 hyn a gollwyd yn 么l. Mae'r Deyrnas Unedig wedi gweld llawer o raglenni ailgyflwyno llwyddiannus gan gynnwys barcutiaid coch, afancod a gweilch y pysgod. Mae'n wych bod planhigyn bach yn cael sylw heddiw. Mae planhigion yn aml yn cael eu hanwybyddu o blaid rhywogaethau sydd ar y wyneb efallai鈥檔 fwy carismatig - er yn yr achos hwn, mae鈥檙 Tormaen Crynddail yn blanhigyn carismatig iawn
Mae'r gwaith plannu arbrofol wedi'i wneud ar dir y mae'r Ymddiriedolaeth Genedlaethol yn gofalu amdano, ac yn y misoedd nesaf bydd arolygon ar gyfer cynefinoedd priodol yn cael eu cynnal gan fotanegwyr sy'n abseilio. Nod yr arolygon hyn yw darganfod ble fydd orau i ailgyflwyno'r rhywogaeth yn llawn i'r gwyllt. Bydd lleoliadau'n cael eu dewis yn agos at y mannau lle credir bod poblogaethau wedi'u cofnodi'n flaenorol.
Meddai Robbie Blackhall-Miles, 鈥淢ae llwyddo i ddychwelyd rhywogaeth goll i鈥檙 gwyllt yn foment arbennig o ran adferiad byd natur. Roedd tranc trist y Tormaen Crymddail wedi鈥檌 ysgogi鈥檔 bennaf gan drachwant casglwyr planhigion, felly mae鈥檙 prosiect hwn yn cynrychioli tlysau wedi鈥檜 dwyn yn cael eu dychwelyd i鈥檞 lle haeddiannol yn nhirwedd Cymru. Mae pob planhigyn gwyllt brodorol yn cyfrannu at amrywiaeth ac iechyd ecosystemau ac mae rhoi鈥檙 Tormaen Crymddail yn 么l lle mae'n perthyn yn adfer cydbwysedd coll.
鈥淢ae鈥檙 Tormaen Crymddail a fflyd o blanhigion gwyllt Arctig-alpaidd eraill yn cael eu herio鈥檔 arbennig gan newid hinsawdd sy鈥檔 cael ei yrru gan weithgaredd dynol, felly mae鈥檔 ddyletswydd arnom i ofalu鈥檔 well am gynefinoedd mynyddig fel Eryri.鈥
Ychwanegodd Julia Jones, 鈥淓drychaf ymlaen at fynd 芒 myfyrwyr i Gwm Idwal i weld sut mae鈥檙 planhigion hardd hyn yn ymdopi. Bangor yw鈥檙 lle perffaith i astudio cadwraeth a鈥檙 byd naturiol gan fod gennym leoliad mor anhygoel rhwng mynyddoedd Eryri a鈥檙 Fenai. Rydym pob tro鈥檔 gwneud y mwyaf o鈥檙 鈥榶stafell ddosbarth awyr agored鈥 wych hon fel rhan o鈥檔 haddysgu.鈥
Darllenwch stori lawn Plantlife
听
听
