�鶹��ý�����

Tra bo’r corsydd o bosib wedi golygu perygl i Pip yn Great Expectations, mae'r cynefinoedd gwlyptir hyn yn hafan bywyd gwyllt pwysig ac yn lliniaru newid hinsawdd.

Fodd bynnag, ers cyhoeddi nofel enwog Dickens yn 1860, collwyd 85% o�� forfeydd heli Lloegr wrth i dir gael ei hawlio gan y môr ar gyfer amaethyddiaeth, datblygu neu amddiffynfeydd llifogydd arfordirol. Mae hyn wedi arwain at ryddhau nwyon tŷ gwydr yn ogystal â cholli bioamrywiaeth a lleiniau clustogi naturiol sy'n amddiffyn eiddo ac isadeiledd rhag llifogydd.

Yn ôl astudiaeth a arweiniwyd gan Ganolfan Ecoleg a Hydroleg y Deyrnas Unedig (UKCEH) a Phrifysgol Bangor, byddai’n ymarferol cyflwyno cynllun credyd carbon, sy’n galluogi cwmnïau i fuddsoddi yn y gwaith o adfer morfeydd heli diraddiedig y Deyrnas Unedig a gwrthbwyso eu hallyriadau nwyon tŷ gwydr yn wirfoddol.

Bu i bartneriaeth o wyddonwyr, elusennau ac arbenigwyr ariannol ymchwilio i ddichonoldeb Cod Carbon Morfeydd Heli, yn debyg i’r codau Mawndiroedd a Choetiroedd presennol, a fyddai’n creu safon ardystio wirfoddol drylwyr a seiliedig ar wyddoniaeth ar gyfer carbon morfeydd heli, i’w farchnata a’i fasnachu gan gwmnïau’r Deyrnas Unedig. Byddai hyn yn rhoi sicrwydd i brynwyr credydau carbon bod y buddion hinsawdd sy’n cael eu gwerthu yn rhai real, mesuradwy, ychwanegol a pharhaol.

Canfu’r astudiaeth annibynnol, a ariannwyd drwy grant gan Lywodraeth y Deyrnas Unedig, y byddai cyflwyno cod a chynllun credyd carbon ar gyfer y Deyrnas Unedig gyfan yn ymarferol. Byddai’n darparu cyfrwng ar gyfer buddsoddiad preifat i gyfrannu at brojectau adfer, ar yr amod bod rhywfaint o gyllid cyhoeddus hefyd mewn projectau adfer.

Hyd yn hyn, cymharol gyfyngedig fu’r gwaith o adfer morfeydd heli yn y Deyrnas Unedig, gyda’r mwyafrif o gynlluniau hyd yn hyn yn darparu cynefin cydadferol am ddifrod i safleoedd dynodedig oherwydd datblygiad. Fodd bynnag, mae diddordeb cynyddol gan gwmnïau mewn credydau carbon, a allai gyflymu’r gwaith o adfer morfeydd heli.

Ar hyn o bryd, dim ond tua 45,000 hectar o forfa heli naturiol sydd ar ôl yn y Deyrnas Unedig. Amcangyfrifir bod y rhain yn cronni hyd at 700,000 tunnell o CO2 y flwyddyn ac mae’r 10cm uchaf o bridd morfeydd heli’r Deyrnas Unedig yn dal cyfanswm o tua 2.3 miliwn tunnell o garbon.

Gallai cyfanswm dal a storio carbon gynyddu gydag adferiad effeithiol, sydd fel rheol yn cynnwys ad-drefnu rheoledig o'r arfordir trwy ystyried ail-orlifo tir i adfer cynefin gwlyptir arfordirol. Mae morfeydd heli yn dal a chladdu carbon atmosfferig yn y gwaddod oddi tanynt a’r llystyfiant sy’n tyfu arnynt.
��