I nodi Diwrnod Rhyngwladol Pobl Hŷn y Cenhedloedd Unedig ar 1 Hydref 2023, mae ymchwilwyr o’r yn tynnu sylw at eu rhaglen waith yn gwerthuso effaith seibiannau byr ar gyfer gofalwyr di-dâl.
Mae Prifysgol Bangor yn bartner yn y ganolfan ymchwil o’r radd flaenaf sy’n mynd i’r afael â chwestiynau allweddol sydd yn rhyngwladol bwysig ym maes heneiddio a dementia
Thema diwrnod ymwybyddiaeth eleni yw cyflawni addewidion y Datganiad Cyffredinol o Hawliau Dynol ar gyfer Pobl Hŷn. Mae hyn yn cynnwys gofyn i sefydliadau adolygu eu harferion presennol er mwyn integreiddio ymagwedd cwrs bywyd at hawliau dynol yn well yn eu gwaith. Golyga sicrhau cyfranogiad gweithredol ac ystyrlon yr holl deiliaid diddordeb, gan gynnwys cymdeithas sifil, sefydliadau hawliau dynol cenedlaethol, a phobl hŷn eu hunain, yn y gwaith, ar gryfhau undod rhwng cenedlaethau a phartneriaethau pontio’r cenedlaethau.
Mae seibiannau byr yn gymorth o unrhyw fath sy’n galluogi gofalwyr di-dâl i gael cyfnodau digonol, rheolaidd i ffwrdd o’u cyfrifoldebau gofalu gyda’r diben o gefnogi’r berthynas ofalu, y gofalwr di-dâl ac aelodau eraill o’r teulu yr effeithir arnyn nhw (Shared Care Scotland, 2017). Nid oes rhaid i ofalwyr di-dâl gymryd egwyl ar wahân i'r person ag anghenion cymorth a gall seibiannau byr dynnu ar gymorth anffurfiol yn hytrach na gwasanaeth. Gellir cymryd seibiannau byr i mewn neu i ffwrdd o'r cartref a gallant fod o unrhyw hyd, ond mae'r ffocws ar seibiannau wedi'u cynllunio yn hytrach na gofal brys yn ei le. Mae'n hanfodol bod gofalwyr di-dâl yn gallu cael egwyl. Mae gan Gymru y ganran uchaf o ofalwyr di-dâl yn y DU (Sefydliad Rhagoriaeth Gofal Cymdeithasol, 2018), ac amcangyfrifir ei fod yn 500,000 yn 2022 (Gofalwyr Cymru, 2022). Caiff effaith andwyol gofalu ar iechyd corfforol a meddyliol gofalwyr di-dâl, llesiant, a chyfleoedd ar gyfer ymgysylltu cymdeithasol ei gydnabod yn dda. Gall seibiannau byr helpu gofalwyr di-dâl i gyrraedd eu potensial mewn addysg a chyflogaeth a chyflawni bywyd ochr yn ochr â gofalu, gan wneud cyfraniad pwysig i gymdeithasau iach, cynaliadwy sy'n cydnabod, yn gwerthfawrogi ac yn cefnogi gofalwyr di-dâl.
Mae CADR, a ariennir gan Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru, eisoes wedi helpu i lunio Strategaeth Genedlaethol Llywodraeth Cymru ar gyfer Gofalwyr Di-dâl. Mae hyn yn cynnwys y Gronfa Gwyliau Byr Genedlaethol newydd, a gyhoeddwyd ym mis Ebrill 2022, y mae Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo £9 miliwn iddi.
O dan arweiniad Prifysgol Bangor, mae ymchwilwyr CADR bellach yn gwerthuso gweithrediad y gronfa hon a’r canlyniadau ar gyfer gofalwyr di-dâl a’r rhai y maent yn eu cefnogi:
Rydym yn croesawu’r gronfa seibiannau byr newydd, sy’n ymrwymo i ddarparu opsiynau seibiant pwrpasol sy’n cyd-fynd ag anghenion seibiant byr gofalwyr di-dâl, dewisiadau seibiant byr a’r canlyniadau llesiant dymunol ac rydym yn falch o fod yn gweithio gydag Ymddiriedolaeth Gofalwyr Cymru i ddeall y cyrhaeddiad a’r effaith. o’r gronfa newydd.
Rhwng 2023 a 2025, bydd gofalwyr di-dâl yn cael eu harolygu cyn cymryd eu seibiant byr ac yna ar ddau achlysur arall er mwyn canfod effaith yr egwyl. Gall gofalwyr di-dâl a'r bobl y maent yn eu cefnogi gyfrannu stori Newid Mwyaf Arwyddocaol am eu profiad egwyl. Bydd dadansoddiad o adroddiadau gwariant a chyrhaeddiad a luniwyd gan ddarparwyr seibiannau byr yn amlygu pa ofalwyr di-dâl sy’n cael mynediad at seibiannau byr, ac yn hollbwysig pa ofalwyr di-dâl nad ydynt yn cael mynediad at seibiannau byr. Bydd hefyd yn tynnu sylw at yr ystod o opsiynau egwyl sydd ar gael. Bydd y wybodaeth hon yn helpu i lywio’r gwaith o gomisiynu a darparu seibiannau byr yn y dyfodol i ofalwyr di-dâl ar draws Cymru.
