Mae artist o Ogledd Cymru yn gweithio鈥檔 agos gyda Chanolfan Biogyfansoddion Prifysgol Bangor i greu deunyddiau newydd sy鈥檔 deillio o fyd natur y gellir eu defnyddio i greu gweithiau celf, fel rhan o amlygu鈥檙 angen i ofalu am ein hamgylchedd naturiol.
Mae Manon Awst, a gafodd ei magu ar Ynys M么n ac sy鈥檔 arddangos ei gwaith yn rhyngwladol, wedi bod yn cynnal ymchwil safle-benodol yn Ardaloedd Cadwraeth Arbennig Corsydd M么n a Chorsydd Ll欧n ar y cyd ag arbenigwyr o Cenedlaethol Cyfoeth Naturiol Cymru, sef cynllun pum mlynedd o adfer mawndiroedd yng Nghymru.
Mae鈥檙 ardaloedd hyn yn gartref i鈥檙 nifer mwyaf o gynefinoedd ffen cyfoethog yng Nghymru a gorllewin Prydain, ac maent yn chwarae rhan bwysig mewn dal a storio carbon, rheoleiddio nwyon t欧 gwydr, cynnal bioamrywiaeth a rheoleiddio d诺r.
Mae corff diweddaraf Manon o waith, a gefnogir gan Gyngor Celfyddydau Cymru fel rhan o sy鈥檔 dwyn yr enw 鈥楥erfluniau Corsiog鈥, yn archwilio cyfansoddiad unigryw y mawndiroedd, a bydd yn cael ei rannu fel rhan o鈥檌 harddangosfa 鈥楤reuddwyd Gorsiog鈥, sy鈥檔 agor Dydd Sadwrn, 15fed Gorffennaf yn , Llanfrothen.
Fel rhan o鈥檙 broses ymchwil, mae Manon, sydd ar hyn o bryd yn astudio am PhD ym Mhrifysgol Bangor, ac yn gweithio fel Cydlynydd Creadigol Gofodau Cyhoeddus yng Nghanolfan Celfyddydau ac Arloesi Pontio鈥檙 brifysgol, wedi bod yn gweithio gyda鈥檙 arbenigwr deunyddiau Dr Simon Curling o鈥檙 Ganolfan Biogyfansoddion i dod 芒 deunyddiau amrywiol ynghyd i ddatblygu cyfansoddion newydd ar gyfer ei chorff presennol o waith a thu hwnt.
Meddai Manon, 鈥淢awn yw鈥檙 deunydd sy鈥檔 diffinio鈥檙 ffeniau, ac rydw i wedi bod yn ei archwilio o wahanol safbwyntiau ac ar wahanol adegau o鈥檙 flwyddyn trwy ymweliad 芒鈥檙 safle gydag ecolegwyr lleol, arbenigwyr mawn, partneriaid eraill a disgyblion ysgol.
鈥淢ae gan fawn ei amserlen ei hun 鈥 mae鈥檔 ffurfio鈥檔 araf iawn: bob blwyddyn, mae 1mm o fawn newydd yn ffurfio mewn mawndir gweithredol ac iach. Mae鈥檔 fy atgoffa bod deunyddiau yn cymryd eu hamser eu hunain, a bod gennyf gyfrifoldeb fel artist pan fyddaf yn dewis pa ddeunyddiau i weithio gyda nhw.
Er bod prosiect Manon yn archwilio鈥檙 mawndiroedd unigryw a bywiog, roedd defnyddio鈥檙 mawn ei hun yn amhosib gan fod yn rhaid iddo aros yn y ddaear i gyflawni ei swyddogaeth werthfawr o ran storio carbon, bioamrywiaeth a rheoleiddio d诺r. Serch hynny, roedd ei wead o鈥檌 edrych o dan ficrosgop yn bwynt cychwynnol i鈥檙 artist:
鈥淢ae Dr Curling wedi fy nghefnogi wrth i mi archwilio gwahanol ddulliau o ddod 芒 glaswelltau gwastraff o Gors Erddreiniog, cregyn cregyn gleision powdr, calch, gwl芒n a 鈥榖iochar鈥, sy鈥檔 cael ei gynhyrchu o鈥檙 glaswellt, at ei gilydd. Mae'n broses barhaus o brofi a methu, ac mae llawer o samplau wedi casglu yn fy stiwdio! Mae un o fy ffefrynnau wedi'i wneud o laswellt mwydion, cregyn gleision a gwaelod gwl芒n, wedi'i rwymo ynghyd ag alginad, sy'n deillio o wymon."
鈥淢ae Dr Julie Webb o Ysgol Gwyddorau Eigion Bangor hefyd wedi bod yn ddigon caredig i rannu ei gwybodaeth am rywogaethau o wymon fel Saccharina Latissima sydd, o gael yr amodau cywir, 芒鈥檙 potensial i gael eu cynaeafu a darparu鈥檙 canlyniadau rhwymol yr wyf yn edrych amdanynt, felly dwi鈥檔 edrych ymlaen at weld sut y bydd hynny鈥檔 datblygu.
鈥淢ae wedi bod yn broses hynod ddifyr hyd yn hyn, ac edrychaf ymlaen at rannu鈥檙 canlyniadau gyda鈥檙 cyhoedd dros y misoedd nesaf.鈥
Dywedodd Dr Simon Curling, 鈥淔el ymchwilwyr, rydym wedi arfer edrych ar ddeunyddiau naturiol o safbwynt gwyddonol neu ddatblygu cynnyrch felly mae gweithio gyda Manon, gyda鈥檌 hagwedd greadigol, yn ddull newydd a chyffrous i ni ac mae鈥檔 ein helpu i edrych ar deunyddiau mewn ffyrdd newydd.鈥
Dywedodd Dr Peter Jones, Prif Ymgynghorydd Arbenigol CNC ar Fawndiroedd: "Er y gallai rhai pobl feddwl bod mewndiroedd yn llai trawiadol na thirweddau naturiol eraill yng Nghymru megis mynyddoedd, coetiroedd neu arfordiroedd - mewn gwirionedd mae ein corsydd a'n ffeniau yn cefnogi amrywiaeth wych o blanhigion ac anifeiliaid, ac mae'r pwysigrwydd hwn yn parhau o'r golwg o dan y ddaear. Mawndir yw storfa garbon pridd mwyaf dwys y ddaear ac mae eu hadfer i gyflwr iach yn gam allweddol gan Lywodraeth Cymru a CNC wrth weithredu i fynd i'r afael 芒'r argyfyngau hinsawdd a natur.
"Mae'n bleser gennym felly weithio gydag artist fel Manon Awst sydd, drwy ei chreadigrwydd a'i gwaith ymchwil, yn ceisio amlygu rhai o rinweddau cudd mawndiroedd ar gyfer llygaid y cyhoedd."
Mae 鈥Breuddwyd Gorsiog鈥 (Wetland Dreams)'听yn agor听nos Sadwrn, 15fed o Orffennaf yn a bydd sgwrs artist gyda Dr Sarah Pogoda o Brifysgol Bangor yn yr oriel ar ddydd Sadwrn, 19eg Awst.
Bydd Manon hefyd yn cyflwyno elfen o鈥檙 gwaith gyda CNC ar ddydd Llun 7fed o Awst yn Eisteddfod Genedlaethol Ll欧n ac Eifionydd, a bydd cerflun newydd yn cael ei ddadorchuddio yng Nghorsydd M么n yn ddiweddarach eleni. Gallwch ddysgu mwy am Manon Awst yma
听
