�鶹��ý�����

Mae banciau sydd â phrif weithredwyr pwerus a byrddau llai, llai annibynnol, yn fwy tebygol o fentro ac yn fwy tueddol o wyngalchu arian, yn ôl ymchwil newydd dan arweiniad Prifysgol East Anglia (UEA) ac Ysgol Busnes Prifysgol Bangor lle cafwyd y syniad am yr ymchwil yn wreiddiol. 

Profodd yr astudiaeth am gysylltiad rhwng risg banc a chamau gorfodi a gyhoeddwyd gan reoleiddwyr yr Unol Daleithiau ar gyfer gwyngalchu arian mewn sampl o 960 o fanciau a restrwyd yn gyhoeddus yn yr Unol Daleithiau yn ystod y cyfnod 2004-2015.  

Mae'r canlyniadau, a gyhoeddwyd yn yr International Journal of Finance and Economics, yn dangos bod camau gorfodi gwyngalchu arian yn gysylltiedig â chynnydd mewn risg banc ar sawl mesur o risg. Yn ogystal, mae effaith gwyngalchu arian yn cael ei ddwysáu gan bresenoldeb prif weithredwyr pwerus, a dim ond yn cael ei liniaru'n rhannol gan fyrddau gweithredu mawr ac annibynnol.  

Daw'r ymchwilwyr Dr Yurtsev Uymaz a'r Athro John Thornton yn UEA, a'r Athro Yener Altunbas o Brifysgol Bangor, i'r casgliad bod banciau â phrif weithredwyr pwerus yn sicrhau sylw penodol rheoleiddwyr sy'n ymwneud ag ymdrechion gwrth-wyngalchu arian, yn enwedig pan fo byrddau cyfarwyddwyr yn fach ac nid yn annibynnol.  

Credir mai'r astudiaeth yw'r cyntaf i ddangos bod gwyngalchu arian hefyd yn sbardun sylweddol i risg banc, ochr yn ochr â modelau busnes a strwythurau perchnogaeth banciau, y fframwaith rheoleiddio a goruchwylio, a chystadleuaeth y farchnad. 

Yn flaenorol, mae ymchwil bancio ar benderfynyddion cymryd risg wedi anwybyddu rôl bosibl gwyngalchu arian, y mae'r awduron yn dweud sy'n syndod o ystyried bod brwydro yn erbyn gwyngalchu arian yn brif ffocws i reoleiddwyr banciau'r Unol Daleithiau, ac eraill, sy'n ymwneud â sefydlogrwydd y system ariannol.  

Er enghraifft, mae'r 'US Office of the Comptroller of the Currency' yn ystyried ei fod yn peri risgiau i ddiogelwch a chadernid y diwydiant ariannol, a diogelwch y genedl yn fwy cyffredinol, wrth i derfysgwyr wyngalchu arian i ariannu eu gweithrediadau.  

Mae'r 'Financial Action Task Force', y corff gwarchod rhag gwyngalchu arian ac ariannu terfysgol byd-eang, hefyd yn dyfynnu newidiadau yn y galw am arian a chynnydd mewn anwadalrwydd cyfraddau cyfnewid a llif cyfalaf rhyngwladol oherwydd trosglwyddiadau asedau trawsffiniol annisgwyl fel rhai o ganlyniadau economaidd niweidiol posibl gwyngalchu arian. 

Dywedodd y prif awdur, Dr Uymaz, o Ysgol Busnes Norwich UEA: “Mae'n bwysig deall yr holl risgiau posibl, o ystyried bod y rheini o wyngalchu arian wedi cynyddu gan y twf yn nifer y trafodion trawsffiniol sydd wedi gwneud banciau yn eu hanfod yn fwy agored i niwed.  

“Mae'r ffaith bod rheoleiddwyr yn adolygu rheolau yn barhaus wrth i'w ffocws ehangu o droseddau cyfundrefnol i derfysgaeth hefyd yn cael effaith arnynt, tra bod llywodraethau wedi ehangu eu defnydd o sancsiynau economaidd i dargedu gwledydd unigol, endidau a hyd yn oed unigolion penodol fel rhan o'u polisïau tramor.  

“Mae gwyngalchu arian yn amlygu banciau i beryglon niweidio eu henw da, peryglon gweithredol a pheryglon cydymffurfio difrifol a allai arwain at gostau ariannol sylweddol, er enghraifft trwy ddirwyon a sancsiynau gan reoleiddwyr, hawliadau yn erbyn y banc, costau ymchwilio, atafaelu a rhewi asedau, a cholli benthyciadau. Mae hefyd yn arwain at ddargyfeirio amser rheoli gwerthfawr ac adnoddau gweithredol i ddatrys problemau sy'n gysylltiedig â gwyngalchu arian. 

“Rydym yn dangos y gall maint ac annibyniaeth y bwrdd liniaru ond nid gwrthbwyso effaith gwyngalchu arian yn llawn ar risg banc, a bod prif weithredwyr pwerus yn cael effaith niweidiol ar gymryd risg banciau ac yn dwysáu effaith negyddol gwyngalchu arian ar risg.” 

Mae'r awduron yn defnyddio tri mesur o risg banc. Y cyntaf yw risg ddiofyn, y rhagdybiaeth yw y gallai camau gorfodi gwyngalchu arian arwain at fethiant banc unigol oherwydd niwed i enw da a/neu effaith cosbau ariannol difrifol ar gyfalaf banc. 

Yr ail fesur yw risg systematig , lle, er enghraifft, y gallai gwyngalchu arian yn y sector bancio fod mor eang fel na fydd modd arallgyfeirio yn ei erbyn yn y sector.  

Mae'r un olaf yn fesur o risg systemig, sy'n cyfleu ymateb banciau unigol i ddigwyddiadau systemig, er enghraifft os bydd cosbau ariannol a chostau eraill sy'n gysylltiedig â chamau gorfodi oherwydd gwyngalchu arian wedi gwanychu'r banc. 

Cyhoeddir yr astudiaeth ’, Yurtsev Uymaz, John Thornton ac Yener Altunbas, yn yr International Journal of Finance and Economics.